در حالی که امروزه تمام کارشناسان از ارزش و اهمیت شیر مادر صحبت می‌کنند، با وجود این، بسیاری از مادران به بهانه‌های مختلف از شیردادن به نوزاد که به قول خودشان پاره تن آنهاست، خودداری می‌کنند؛ این گروه از زنان از مضرات اقدام خود بی‌اطلاعند.
بدون شک، آگاهی، تحصیلات، کار، تعداد فرزند، رفاه اجتماعی و اقتصادی و تغذیه خانواده در این تصمیم مادران اثرات قابل توجهی دارد. درست است که در جامعه امروز ما، زنان نیز در عرصه فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی در حال کار و تلاشند و در واقع، نیمی از نیروی فعال و خلاق جامعه را تشکیل می‌دهند و مجبورند در طول روز در محیط کار حاضر بوده و به ناچار از فرزند شیرخوار خود دور باشند، لیکن باید تسهیلات ویژه شیردهی و حمایت از خانواده در مورد مادران شاغل اجرا گردد تا خلأ عاطفی و تغذیه‌ای طفل پر شود. با تمام مزایایی که شیر مادر برای طفل دارد و با تمام تبلیغاتی که در این خصوص انجام می‌شود، با این حال آمار نشان می‌دهد که تغذیه با شیر مادر، دچار افت شدید و حتی در بین بعضی از خانواده‌ها به فراموشی سپرده شده است.
آثار تغذیه با شیر مادر از تولد تا پایان عمر
احتمال مرگ کودکانی که از شیر مادر تغذیه نمی‌کنند در شش ماه اول زندگی خود چهارده برابر کودکانی است که منحصرا از شیر مادر تغذیه می‌کنند. آغاز تغذیه کودک با شیر مادر در روز بعد از تولد، خطر مرگ کودک را تا 45 درصد کاهش می‌دهد. شیر مادر، بخصوص در اولین روزهای بعد از تولد کودک و نیز در ماه‌های بعد بسیار مهم و باارزش است، به گونه‌ای که هیچ غذای دیگری نمی‌تواند جایگزین آن شود. این شیر برای رشد جسمی و تکامل مغزی طفل بسیار مؤثر است و حاوی موادی است که ضمن ایمن‌کردن طفل در برابر بیماری‌ها، ارتباط عاطفی بین مادر و کودک را محکم‌تر می‌کند.
طفل شیرخوار، فقط در آغوش پرمهر مادر است که احساس امنیت می‌کند و این آرامش و امنیت، در رشد شخصیت و عواطف کودک تأثیر بسزایی دارد. دکتر منصور بهرامی، متخصص بیماری‌های نوزادان و کودکان می‌گوید: شیر مادر اثربخش‌ترین ماده بر سلامت نوزاد در بدو تولد است؛ تغذیه با شیر مادر تاثیر فراوانی در کاهش بیماری‌های عفونی، اسهال و استفراغ و کاهش مرگ و میر نوزادان تا 20 برابر دارد؛ همچنین شیر مادر عفونت‌های تنفسی را در نوزادان چهار برابر و احتمال ابتلا به همه بیماری‌های عفونی و در درجه دوم ابتلا به بیماری‌های غیرعفونی و در درجه سوم احتمال ابتلا به بیماری‌های سرطانی را کاهش می‌دهد.
دکتر بهرامی، می‌افزاید: اثربخشی شیر مادر از بدو تولد شروع می‌شود و تا پایان عمر، حتی در هوش و رفتار و کردار فرد قابل مشاهده است.
معجون
کلستروم یا همان آغوز که شیر اولیه مادر در زمان به دنیا آمدن نوزاد است، مایع ایمنی بخشی بسیار قوی است که ساختن آن در بازار درست به همان شکل امکان‌پذیر نیست و همچنین ساختن مشابه آن هم بسیار گران تمام می‌شود. دکتر بهرامی با اشاره به این‌که کلستروم یا آغوز، ماده عجیبی مثل معجزه‌گر است، می‌گوید: این ماده علاوه بر این‌که ایمنی بدن نوزاد را تامین می‌کند، روده او را مثل آستری می‌پوشاند و کسانی که از شیردهی نوزادشان در ساعت اولیه تولد به هر دلیلی خودداری می‌کنند، نمی‌دانند که فرزندشان را از چه نعمت بزرگی محروم می‌کنند.
از نظر غذایی شیر مادر، مناسب‌ترین ترکیب را برای روده‌های نوزاد دارد و قند و چربی و پروتئین آن درست همان است که نوزاد به آن احتیاج دارد.
نکته جالب دیگر که دکتر بهرامی به آن اشاره می‌کند، این که محققان با آزمایش‌هایی روی شیر مادران مختلف، به این نتیجه رسیده‌اند که شیر هر مادر مناسب‌ترین شیر برای نوزاد خودش است! یعنی تا حدی ترکیبات شیر مادران به نسبت نیاز نوزاد خودشان ساخته شده است و ترکیب شیر هر مادر متفاوت است و با توجه به نارس بودن کودک یا خیلی موارد دیگر این ترکیب متناسب با نیاز کودک تغییر می‌کند.
هیچ شرکت سازنده شیرخشکی در دنیا نمی‌تواند ادعا کند که نزدیک‌ترین ترکیب را به شیر مادر ساخته است، زیرا علاوه بر موارد مطرح شده، ماده‌ای بیواکتیو در شیر مادر است که اصلا قابلیت خشک کردن و نگهداری ندارد، یعنی آن ماده موجود در شیر مادر به هیچ وجه در شیرخشک وجود ندارد.
شیردهی بعد از سزارین
شیر دادن به نوزاد تازه متولد شده توسط مادرانی که با سزارین نوزاد خود را به دنیا آورده‌اند، بسیار دردناک یا گاهی غیرقابل تحمل است، زیرا در این گروه از مادران برش جراحی در ناحیه شکم وجود دارد که دردناک است و حداقل تا زمانی که بخیه‌های جراحی جوش نخورده‌اند، این درد همراه مادر خواهد بود.
این گروه از مادران نمی‌توانند براحتی نوزاد تازه متولد شده را در آغوش بگیرند. همچنین این مادران با تجویز پزشک خود از داروهای مسکن برای غلبه بر درد ناحیه شکم استفاده می‌کنند و در نتیجه خواب‌آلود هستند. اما توصیه به این مادران این است که سعی کنید بلافاصله پس از عمل سزارین با یک مشاور شیردهی که در بیمارستان حضور دارد و مادران را راهنمایی می‌کند، صحبت کنید و از او کمک بخواهید تا روشی به شما معرفی کند که بدون قرار دادن نوزاد روی ناحیه شکم خود بتوانید به او شیر دهید. مادرانی که زایمان طبیعی انجام می‌دهند در ناحیه شکم مشکل خاصی ندارند و براحتی پس از زایمان می‌توانند نوزاد خود را در آغوش بگیرند و او را بالا و پایین کنند، شاید این نکته از کوچک‌ترین و در عین حال زیباترین مزیت‌های زایمان طبیعی بر زایمان سزارین باشد.
خوشبختانه روش زایمان (طبیعی یا سزارین) تاثیر چندانی بر سرعت و کیفیت شیردهی ندارد. نکته مهم این که اولین ساعات و روزهای شیردهی برای نوزاد مهم است و اگر مادری که سزارین کرده است در اثر بیهوشی یا خواب آلودگی ناشی از داروهای مسکن، این فرصت را در اختیار نوزادش قرار ندهد به نوزاد آسیب زیادی می‌رسد. گرچه ممکن است تغذیه با شیر مادر پس از سزارین بسیار دردناک باشد، اما دریغ کردن شیر مادر از نوزاد تازه متولد شده، عواقب جبران ناپذیری را به نوزاد تحمیل خواهد کرد و مطمئنا اگر مادران عزیز با این عواقب خطرناک بیشتر آشنا باشند، هرگز سعی نمی‌کنند که سلامت نوزاد خود را به خطر بیندازند و این درد را با تدبیرهای لازم، مانند مصرف داروهای آرام‌بخش با تجویز پزشک متخصص و رعایت نکات مربوط به شیردهی و صبوری تحمل می‌کنند.
مادران شیرده چه بخورند؟
شیردهی یکی از دوره‌هایی است که در آن بدن به انرژی و موادمغذی بیشتری نیازمند است. البته عادت‌های غذایی متعددی می‌تواند بر حجم شیر تاثیر مثبت بگذارد و سلامت مادر و کودک را تضمین کند؛ در مقابل، خوردن برخی خوراکی‌ها حجم شیر را کاهش می‌دهد و عوارضی برای نوزاد دارد.
به گزارش سایت دکتر سلام تغذیه درست، نوشیدن مایعات و مصرف بعضی قطره‌های شیر‌افزا مثل رازیانه می‌تواند در ازدیاد شیر مادر کمک کند. بعضی از مادرها مایعاتی نظیر ماءالشعیر، آبمیوه و... استفاده می‌کنند و از آنجا که این نوع مایعات پر کالری هستند، در اغلب موارد با مصرف بیش از حد، مادرها دچار افزایش وزن می‌شوند و وزنشان به آن حالت طبیعی بر نمی‌گردد، به عبارت دیگر آب از همه مایعات موثرتر است و در صورت مصرف مایعات دیگر باید به میزان کالری هم توجه کنند که مشکل اضافه وزن پیدا نکنند همچنین مادر باید در مصرف غذای بو دار مثل پیاز، سیر و... احتیاط کند چون بو وارد شیر می‌شود.
قهوه، چای و نوشابه‌های کولا‌دار به دلیل کافئینی که دارند، باعث بی‌قراری و بی‌خوابی نوزاد می‌شوند به همین دلیل بهتر است مادران آنها را ننوشند و همینطور مصرف شکلات را به حداقل برسانند.
و اما توصیه‌های دیگر به مادران شیرده این‌که مرکبات نخورید؛ این میوه‌ها با این‌که سرشار از ویتامین C هستند، باعث بی‌قراری نوزاد و حتی بروز دانه‌های قرمزی روی پوستش می‌شوند به همین دلیل بهتر است کمتر آنها را میل کنید و همچنین بهتر است در دوران شیردهی آلو مصرف نشود، چون این میوه خاصیت ملین دارد به همین دلیل بهتر است مادران این میوه را همیشه در برنامه غذایی روزانه‌شان نداشته باشند.
جعفری میل نکنید، چون این سبزی حجم شیر را کم می‌کند به همین دلیل بهتر است در برنامه غذایی مادر نباشد و خوردن غذاهای تند و ادویه‌دار، هم طعم شیر را تغییر می‌دهد و هم باعث بی‌قراری و نق‌زدن بی‌مورد نوزاد می‌شود، به همین دلیل توصیه می‌شود غذاهایتان را با آبلیمو طعم‌دار کنید نه با ادویه فراوان.
گوشت بخورید، همچنین بهتر است منابع غذایی حاوی امگا۳ در این دوران سهمی در رژیم غذایی داشته باشند، زیرا دریافت این ماده مغذی به تکامل مغز و سیستم عصبی نوزاد کمک می‌کند، بنابراین منابع آن که شامل انواع ماهی به خصوص ماهی آزاد و تن است، حداقل دو بار در هفته میل کنید.
در دوران شیردهی خانم‌ها به سه تا چهار واحد لبنیات نیاز دارند؛ این موادغذایی منابع پروتئین، کلسیم، ویتامین D و مایعات هستند. خوردن شیر و ماست به وسیله مادر می‌تواند مواد مغذی‌ای را به نوزاد برساند که به روند رشدش کمک می‌کند.
از نظر غذایی شیر مادر، مناسب‌ترین ترکیب را برای روده‌های نوزاد دارد و قند و چربی و پروتئین آن درست همان است که نوزاد به آن احتیاج دارد.
نکته جالب دیگر که دکتر بهرامی به آن اشاره می‌کند، این که محققان با آزمایش‌هایی روی شیر مادران مختلف، به این نتیجه رسیده‌اند که شیر هر مادر مناسب‌ترین شیر برای نوزاد خودش است! یعنی تا حدی ترکیبات شیر مادران به نسبت نیاز نوزاد خودشان ساخته شده است و ترکیب شیر هر مادر متفاوت است و با توجه به نارس بودن کودک یا خیلی موارد دیگر این ترکیب متناسب با نیاز کودک تغییر می‌کند.
هیچ شرکت سازنده شیرخشکی در دنیا نمی‌تواند ادعا کند که نزدیک‌ترین ترکیب را به شیر مادر ساخته است، زیرا علاوه بر موارد مطرح شده، ماده‌ای بیواکتیو در شیر مادر است که اصلا قابلیت خشک کردن و نگهداری ندارد، یعنی آن ماده موجود در شیر مادر به هیچ وجه در شیرخشک وجود ندارد.
شیردهی بعد از سزارین
شیر دادن به نوزاد تازه متولد شده توسط مادرانی که با سزارین نوزاد خود را به دنیا آورده‌اند، بسیار دردناک یا گاهی غیرقابل تحمل است، زیرا در این گروه از مادران برش جراحی در ناحیه شکم وجود دارد که دردناک است و حداقل تا زمانی که بخیه‌های جراحی جوش نخورده‌اند، این درد همراه مادر خواهد بود.
این گروه از مادران نمی‌توانند براحتی نوزاد تازه متولد شده را در آغوش بگیرند. همچنین این مادران با تجویز پزشک خود از داروهای مسکن برای غلبه بر درد ناحیه شکم استفاده می‌کنند و در نتیجه خواب‌آلود هستند. اما توصیه به این مادران این است که سعی کنید بلافاصله پس از عمل سزارین با یک مشاور شیردهی که در بیمارستان حضور دارد و مادران را راهنمایی می‌کند، صحبت کنید و از او کمک بخواهید تا روشی به شما معرفی کند که بدون قرار دادن نوزاد روی ناحیه شکم خود بتوانید به او شیر دهید. مادرانی که زایمان طبیعی انجام می‌دهند در ناحیه شکم مشکل خاصی ندارند و براحتی پس از زایمان می‌توانند نوزاد خود را در آغوش بگیرند و او را بالا و پایین کنند، شاید این نکته از کوچک‌ترین و در عین حال زیباترین مزیت‌های زایمان طبیعی بر زایمان سزارین باشد.
خوشبختانه روش زایمان (طبیعی یا سزارین) تاثیر چندانی بر سرعت و کیفیت شیردهی ندارد. نکته مهم این که اولین ساعات و روزهای شیردهی برای نوزاد مهم است و اگر مادری که سزارین کرده است در اثر بیهوشی یا خواب آلودگی ناشی از داروهای مسکن، این فرصت را در اختیار نوزادش قرار ندهد به نوزاد آسیب زیادی می‌رسد. گرچه ممکن است تغذیه با شیر مادر پس از سزارین بسیار دردناک باشد، اما دریغ کردن شیر مادر از نوزاد تازه متولد شده، عواقب جبران ناپذیری را به نوزاد تحمیل خواهد کرد و مطمئنا اگر مادران عزیز با این عواقب خطرناک بیشتر آشنا باشند، هرگز سعی نمی‌کنند که سلامت نوزاد خود را به خطر بیندازند و این درد را با تدبیرهای لازم، مانند مصرف داروهای آرام‌بخش با تجویز پزشک متخصص و رعایت نکات مربوط به شیردهی و صبوری تحمل می‌کنند.
مادران شیرده چه بخورند؟
شیردهی یکی از دوره‌هایی است که در آن بدن به انرژی و موادمغذی بیشتری نیازمند است. البته عادت‌های غذایی متعددی می‌تواند بر حجم شیر تاثیر مثبت بگذارد و سلامت مادر و کودک را تضمین کند؛ در مقابل، خوردن برخی خوراکی‌ها حجم شیر را کاهش می‌دهد و عوارضی برای نوزاد دارد.
به گزارش سایت دکتر سلام تغذیه درست، نوشیدن مایعات و مصرف بعضی قطره‌های شیر‌افزا مثل رازیانه می‌تواند در ازدیاد شیر مادر کمک کند. بعضی از مادرها مایعاتی نظیر ماءالشعیر، آبمیوه و... استفاده می‌کنند و از آنجا که این نوع مایعات پر کالری هستند، در اغلب موارد با مصرف بیش از حد، مادرها دچار افزایش وزن می‌شوند و وزنشان به آن حالت طبیعی بر نمی‌گردد، به عبارت دیگر آب از همه مایعات موثرتر است و در صورت مصرف مایعات دیگر باید به میزان کالری هم توجه کنند که مشکل اضافه وزن پیدا نکنند همچنین مادر باید در مصرف غذای بو دار مثل پیاز، سیر و... احتیاط کند چون بو وارد شیر می‌شود.
قهوه، چای و نوشابه‌های کولا‌دار به دلیل کافئینی که دارند، باعث بی‌قراری و بی‌خوابی نوزاد می‌شوند به همین دلیل بهتر است مادران آنها را ننوشند و همینطور مصرف شکلات را به حداقل برسانند.
و اما توصیه‌های دیگر به مادران شیرده این‌که مرکبات نخورید؛ این میوه‌ها با این‌که سرشار از ویتامین C هستند، باعث بی‌قراری نوزاد و حتی بروز دانه‌های قرمزی روی پوستش می‌شوند به همین دلیل بهتر است کمتر آنها را میل کنید و همچنین بهتر است در دوران شیردهی آلو مصرف نشود، چون این میوه خاصیت ملین دارد به همین دلیل بهتر است مادران این میوه را همیشه در برنامه غذایی روزانه‌شان نداشته باشند.
جعفری میل نکنید، چون این سبزی حجم شیر را کم می‌کند به همین دلیل بهتر است در برنامه غذایی مادر نباشد و خوردن غذاهای تند و ادویه‌دار، هم طعم شیر را تغییر می‌دهد و هم باعث بی‌قراری و نق‌زدن بی‌مورد نوزاد می‌شود، به همین دلیل توصیه می‌شود غذاهایتان را با آبلیمو طعم‌دار کنید نه با ادویه فراوان.
گوشت بخورید، همچنین بهتر است منابع غذایی حاوی امگا۳ در این دوران سهمی در رژیم غذایی داشته باشند، زیرا دریافت این ماده مغذی به تکامل مغز و سیستم عصبی نوزاد کمک می‌کند، بنابراین منابع آن که شامل انواع ماهی به خصوص ماهی آزاد و تن است، حداقل دو بار در هفته میل کنید.
در دوران شیردهی خانم‌ها به سه تا چهار واحد لبنیات نیاز دارند؛ این موادغذایی منابع پروتئین، کلسیم، ویتامین D و مایعات هستند. خوردن شیر و ماست به وسیله مادر می‌تواند مواد مغذی‌ای را به نوزاد برساند که به روند رشدش کمک می‌کند.
جام جم
