اشتهای سیری‌ناپذیر ایران در مصرف دارو

آمارها اما فراتر از اینهاست، گفته می‌شود هر ایرانی سالانه حدود ٣٤٠ عدد قرص مصرف می‌کند که در مجموع عدد ٤٠‌درصدی مصرف خودسرانه دارو را نشان می‌دهد.  یعنی از هر پنج ایرانی دو نفر خوددرمانی می‌کنند. استامینوفن کدئین و انواع آنتی‌بیوتیک‌ها رتبه اول را دارند. بررسی‌ها نشان می‌دهند، میانگین رشد مصرف دارو در ایران ٥/١١‌درصد است که ٥/٣‌درصد بالاتر از میانگین جهانی است. آماری که‌ سال ٨٩ گرفته شد هم نشان می‌دهد، پزشکان متخصص در آن سال، به‌طور متوسط برای ٤٨‌درصد بیماران‌شان آنتی‌بیوتیک تجویز کرده‌اند، زنان اما مشتریان پر و پا قرص آنتی‌بیوتیک‌ها هستند، میزان مصرف این دارو در میان زنان، عدد ٧٠‌درصدی را تنها در یکی از استان‌ها نشان می‌دهد.  نتایج یک تحقیق دیگر در استان تهران هم نشان می‌دهد که بیش از ٤٥‌درصد نسخه‌ها حداقل یک قلم آنتی بیوتیک داشته‌اند.  
همه اینها را باید در کنار آمار و هشدارهایی قرار داد که هفته گذشته درباره عفونت‌های بیمارستانی اعلام شد. زمانی‌که گفتند ١٥‌درصد بیماران بستری‌شده در بیمارستان‌ها، مبتلا به عفونت‌های بیمارستانی می‌شوند که بیش از ٣‌درصد آنها هم در اثر این عفونت‌ها جانشان را از دست می‌دهند.  همان موقع اعلام شد که دلیل بالا بودن این عفونت‌ها، استفاده بیش از حد از آنتی‌بیوتیک‌هاست. داروهایی که سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کنند.  حتی گزارشی که در پایان ‌سال ٨٤ اعلام شد، نشان می‌داد نزدیک به ٨٥٠ مورد عفونت بیمارستانی در ایران گزارش شد که ‌درصد بالایی از آنها به‌دلیل باکتری‌های شدید مقاوم به آنتی‌بیوتیک بوده است. رئیس سازمان غذا و داروی وقت هم گفته بود که مصرف آنتی‌بیوتیک در ایران تقریبا معادل کل اروپاست.  همچنین مصرف آنتی‌بیوتیک در‌ سال ۹۱ حدود ۴‌میلیارد عدد برآورد می‌شود. عمده آنتی‌بیوتیک‌های مصرفی در ایران از نوع تزریقی است.  
رئیس سازمان نظام پزشکی تاکنون بارها نسبت به مصرف خودسرانه دارو هشدار داده، آن‌قدر که دیگر مصرف خودسرانه دارو را به‌عنوان چالش نظام سلامت معرفی می‌کند. به گفته علیرضا زالی به‌طور متوسط در نرم جهاني سالانه ۶‌درصد مصرف دارو درحال افزايش است كه اين ميزان در كشور ما بيش از اين مقدار است.  این موضوع تنها شامل مصرف داروهای خوراکی نمی‌شود، در بخش تزریقات هم ایران جایگاه بالاتر از نرم جهانی دارد.  به گونه‌ای که آمارها نشان می‌دهند ایرانی‌ها حدود ٦/٣‌درصد بیشتر از نرم جهانی تزریق می‌کنند. آماری که در آینده مشکلات فراوانی برای آنها رقم می‌زند.  
حالا مُسکن‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها و مولتی‌ویتامین‌ها در رأس مصرف داروها قرار دارند.  اینها را ایرج خسرونیا، رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران که به‌شدت نسبت به مصرف خودسرانه دارو در کشور گلایه‌مند است، به «شهروند» می‌گوید: «مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در کشور خیلی بالاست، مردم تمایل زیادی به خوددرمانی دارند، داروخانه‌ها به راحتی داروها را می‌فروشند و مردم بیش از نیازشان می‌خرند، مقدار کمی را مصرف می‌کنند و مابقی را در یخچال‌ها و کابینت‌ها انبار می‌کنند.» او می‌گوید: «خانه‌ها پر از قرص‌هایی است که تعداد زیادی از آنها تاریخ مصرف گذشته هستند.» آمار مسمومیت‌های دارویی هم کم نیست. گفته می‌شود ٤٠‌درصد بیماران مبتلا به عارضه دارویی می‌شوند، آمارهایی دیگری هم حکایت از مسمومیت ٧٠‌درصد ناشی از داروها دارد، همان داروهایی که در کمد و یخچال نگهداری می‌شوند و در پی خود درمانی برای مصرف‌کننده مشکل ایجاد می‌کنند.
رییس انجمن متخصصان داخلی علت اصلی مصرف بی رویه دارو در کشور را نبود متخصص سالمندان می‌داند. «سالمندان مبتلا به انواع بیماری هستند، زمانیکه به پزشک مراجعه می‌کنند، داروهای زیادی برایشان تجویز می‌شود که بخش زیادی از آنها هم ممکن است مصرف نشوند.» به اعتقاد خسرونیا، در کشور از همان ابتدا نوعی فرهنگ مصرف بی‌رویه دارو وجود داشت، بیمار از پزشک توقع تجویز دارو دارد، اگر پزشک دارو ندهد، بیمار ناراضی می‌شود. او معتقد است که پزشکان برای کاهش مصرف دارو در کشور، باید زمان بیشتری را با بیمار سپری کنند و به او آموزش دهند نه این‌که داروهای بیشتری برایش تجویز کنند.
از دیگر سو این پزشک به اقدام غیرقانونی داروخانه‌ها هم اشاره می‌کند، زمانیکه بدون نسخه دارو می‌فروشند. «این اقدام غیراخلاقی و خلاف است، داروخانه‌ها تبدیل به فروشگاه شده‌اند، مردم با هر بیماری جزیی، به داروخانه می‌روند دارو می‌خرند و در صورت تکرار بیماری هم از همان دارو استفاده می‌کنند.»
مسافران دارو سوغاتی می‌آورند
رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران، به مشکل دیگری اشاره می‌کند که حکایت از بالا رفتن مصرف دارو در کشور دارد. «خیلی از کسانی که از خارج به ایران می‌آیند، اگر قبلا شکلات و لباس سوغاتی می‌آوردند، حالا انواع قرص‌ها و مکمل‌ها را به‌عنوان سوغات می‌آورند، بسته‌های صدتایی و دویست تایی از قرص‌ها، در چمدان بیشتر این مسافران است، بعد از آن هم بیماران با مراجعه به پزشک کیسه‌ای پر از این قرص‌ها می‌آورند و مجوز استفاده آن را از پزشک خود می‌گیرند.» او در ادامه به مضرات استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «مصرف زیاد این دارو حتی می‌تواند منجر به مرگ افراد شود.»
اعلام می‌شود که مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در ایران به مرحله خطر و حتی فراتر از آن رسیده. ایجاد این بحران، دور از انتظار هم نبود، مصرف زیاد آنتی‌بیوتیک‌ها بدون نیاز واقعی به آنها با هر بار سرماخوردگی، بر این موضوع صحه می‌گذارد. دیگر مصرف خودسرانه دارو در ایران تبدیل به فرهنگ شده، حالا خیلی از مردم تنها با دیدن نشانه‌های یک بیماری، زحمت مراجعه به پزشک را کم می‌کنند و به‌طور مستقیم به داروخانه می‌روند و دارویشان را می‌خرند. غافل از این‌که بسیاری از عفونت‌ها ویروسی‌اند و برای درمان نیازی به مصرف آنتی بیوتیک‌ها نیست.  
پزشک و بیمار دو عامل اصلی در بالا رفتن مصرف خودسرانه دارو هستند. این را عبدالرحمن رستمیان، یکی از اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی به «شهروند» می‌گوید و توضیح می‌دهد: «پزشکان نباید برای تمام بیماران دارو تجویز کنند، حتی اگر بیمار اصرار هم کرد نباید پزشک زیر بار برود، چرا که در خیلی از بیماری‌ها اصلا نیازی به دارو نیست.» به اعتقاد او مصرف داروهای مسکن در برخی موارد منجر به پیشرفت بیماری می‌شود. یعنی بیمار با مصرف دارو، درد را حس نمی‌کند و اقدام به انجام برخی حرکت‌ها در دردهای مفصلی می‌شود که خود منجر به پیشرفت بیماری‌اش می‌شود.
او به بالا رفتن مصرف کورتن در کشور هم اشاره می‌کند. «متاسفانه در بسیاری از موارد دیده می‌شود که پزشکان داروهای کورتنی تجویز می‌کنند، درحالی‌که کورتن در طولانی‌مدت منجر به پوکی استخوان می‌شود.  از دیگر سو داروخانه‌ها هم باید مراقب باشند و هر دارویی را به بیماران ندهند.» به گفته این عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، آمار مصرف داروها باید در داروخانه‌ها رصد شود تا درنهایت بتوان بررسی‌هایی روی آمار و ارقام به‌دست آمده انجام داد.

شهروند