11 اسفند به عنوان روز ملی بهداشت محیط نامگذاری شده است. بهداشت محیط به معنی کنترل تمام عوامل محیطی است که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم و به شکل حاد یا مزمن، سلامت انسان را تهدید می‌کند
شفاآنلاین>سلامت> یکی از عمده نیروهای فعال در مقابله با کرونا، فعالان حوزه بهداشت محیط هستند که در دوران پاندمی کرونا، بار مسئولیت‌هایشان چند برابر شده است. نظارت مستمر بر بهداشت اماکن عمومی، یکی از مسئولیت‌های سنگین نیروهای بهداشت محیط در دوران کرونا است.
به گزارش شفاآنلاین: اگرچه هم‌اکنون با کمبود شدید نیروی انسانی در حوزه بهداشت محیط مواجه هستیم، اما نیروهای فعال در این حوزه با تلاشی مضاعف در دوران کرونا تلاش کرده‌اند که این کمبودها کمتر به چشم بیاید. میزان بازدیدها و نظارت‌های بهداشتی فعالان بهداشت محیط در دوران کرونا چند برابر شده است. این نیروها را می‌توان در خط مقدم مقابله و پیشگیری از کرونا دانست که نقش چشمگیری در کنترل اپیدمی ایفا کردند.
11 اسفند به عنوان روز ملی بهداشت محیط نامگذاری شده است. بهداشت محیط به معنی کنترل تمام عوامل محیطی است که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم و به شکل حاد یا مزمن، سلامت انسان را تهدید می‌کند. دایره مسئولیت‌های فعالان بهداشت محیط بسیار گسترده است. امسال با وجود شیوع کرونا، دامنه این مسئولیت‌ها چند برابر شد. به همین دلیل نیز در طول یک سال اخیر، کارشناسان بهداشت محیط با فرسودگی شغلی فزاینده‌ای مواجه شدند، طوری که برخی از این نیروها در دوران پیک کرونا، بدون تعطیلی و استراحت در میدان خدمت حضور داشتند.
در شرایطی که دایره فعالیت‌های فعالان بهداشت محیط در دوران کرونا، بسیار بیشتر شده، اما جذب نیرو در این حوزه چندان چشمگیر نبوده است. مسئولان نظام سلامت هم تاکید دارند که هم‌اکنون با کمبود جدی کارشناسان بهداشت محیط مواجه هستیم. همین کمبود نیرو موجب افزایش شدید فشار کاری فعالان بهداشت محیط شده است.
سیما سادات لاری، سخنگوی وزارت بهداشت نیز با تاکید بر کمبود جدی بازرسان بهداشتی برای مهار کرونا، تاکید می‌کند: «وزارت بهداشت پیش از این بسیار درگیر نظارت بر شیوه نامه‌های بهداشتی شده بود و همه درباره اجرا نشدن و نظارت شیوه نامه‌های بهداشتی از وزارت بهداشت پاسخ می‌خواستند. این در حالی است که ما تنها هفت هزار و ۵۰۰ بازرس بهداشتی داریم و این بازرسان، شبانه روز بر رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی نظارت می‌کنند، اما این تعداد بازرس بهداشتی نمی‌توانند بر تمام اصناف نظارت کنند.»
او به نقش بی‌بدیل ناظران بهداشتی در فرآیند کنترل کرونا اشاره می‌کند و می‌گوید: «از زمان شیوع ویروس کرونا در کشور، نیروهای بهداشت محیط در اقصی نقاط کشور، دوشادوش پرسنل شاغل در نظام سلامت با تلاش‌های بی‌وقفه و بدون چشمداشت نقش موثری در مدیریت این بیماری از خود به نمایش گذاشتند. اقدامات ارزشمند آنها طی ماه‌های گذشته، کمک شایانی به کاهش فشار پرسنل بیمارستان و مراکز درمان کرده است. از مهم‌ترین اقدامات بخش بهداشت محیط می‌توان به ابلاغ 116 پروتکل بهداشتی، تشکیل کمیته کشوری بهداشت محیط جهت هماهنگی و بهسازی محیط‌های شهری و روستایی، نظارت بر تدفین بهداشتی اجساد مشکوک و قطعی مبتلا به کووید 19، نظارت بر آزمون‌های برگزار شده با هماهنگی وزارت آموزش و پرورش و سازمان سنجش پزشکی، گندزدایی مراکز عمومی و خانه بیماران مبتلا به کووید 19برای کنترل بیماران و همچنین آموزش متصدیان اصناف در بحث کنترل و مراقبت از این بیماری اشاره کرد.»
همچنین علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت هم با اشاره به کمبود ناظران بهداشت محیط در دوران کرونا، خاطرنشان می‌کند: «وزارت بهداشت در کل حدود هفت هزار بازرس بهداشت محیط دارد که برای نظارت همه جانبه بر رعایت پروتکل‌ها و مصوبات ستاد ملی کرونا تعداد قابل توجهی نیست.»
رئیسی با تشریح جزئیات این کمبودها توضیح می‌دهد: «کل بضاعت وزارت بهداشت در حوزه نظارت در بخش بهداشت محیط، حدود هفت هزار نفر است، اما فقط سه میلیون و 200 هزار شغل در سامانه salamat.gov.ir ثبت نام کرده‌اند. با این هفت هزار نفر در کل کشور نمی‌توانیم نظارت دقیقی داشته باشیم و گزارش‌هایی هم که در حوزه نظارت می‌دهیم، بر اساس نمونه‌گیری تصادفی است. اگر در کنار هر نیروی بهداشت محیط وزارت بهداشت نیز شش نفر دیگر قرار گیرند، حجم نیروهای ناظر از هفت هزار به 35 هزار نفر افزایش پیدا می‌کند. این اقدام خیلی می‌تواند به ما در کنترل و ارزیابی رعایت پروتکل‌های بهداشتی کمک کند.»
او با اشاره به نقش مهم بازرسان بهداشتی در حفظ سلامت کادر درمان، تاکید می‌کند: «محافظت از سلامت کارکنان درمانی شامل پزشکان و پرستاران و جلوگیری از انتشار آلودگی ناشی از بستری شدن بیماران و یا فوت مبتلایان بدحال و جلوگیری از افزایش مبتلایان با نظارت‌های محیطی از جمله خدمات همکاران بهداشت حرفه‌ای است. همچنین کارشناسان بهداشت محیط و بازرسان با هدف تامین، حفظ و ارتقای سلامت مردم در عرصه‌های مختلف زندگی، نقش بسیار چشمگیری را در دوران کرونا ایفا کرده‌اند.»
بازرسان بهداشت محیط در سراسر کشور، روزهای سخت و شلوغی را می‌گذرانند. نظارت بهداشتی بر مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی، اماکن عمومی و ورزشی، آرامستان‌ها، مدارس، صنایع، بیمارستان‌ها، مراکز بهداشتی درمانی و سایر محیط‌های عمومی کشور، برخی از مسئولیت‌های مهم بازرسان بهداشت محیط در حوزه کنترل کرونا است.
مجید تاجیک، رئیس گروه بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز به برخی از دغدغه‌های فعالان بهداشت محیط اشاره می‌کند. او با اشاره به مشکل کمبود کارشناسان بهداشت محیط می‌گوید: «واقعیت این است که باید تعداد کارشناسان بهداشت محیط افزایش پیدا کند. بر اساس آخرین استانداردهایی که به ما اعلام کرده‌اند، باید به ازای هر 300 مرکز و امکنه، یک کارشناس بهداشت محیط وجود داشته باشد که ما فاقد این استاندارد هستیم. نظارت بهداشتی بر مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی و اماکن عمومی در زمره وظایف کارشناسان بهداشت محیط است. متاسفانه در اغلب نقاط تهران، هنوز به این استاندارد یک کارشناس به ازای 300 مرکز نرسیده‌ایم.»
تاجیک با اشاره به اینکه در تهران و کلانشهرها، بیشتر با مشکلات کمبود نیروی انسانی در حوزه بهداشت محیط مواجهیم، تاکید می‌کند: «در مراکز تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، یک کارشناس بهداشت محیط به ازای هر 460 امکنه داریم. برخی اماکن دیگر نیز که در گذشته تحت پوشش ما نبود، نظارت بر این اماکن جدید با وجود شیوع کرونا و بحث فاصله‌گذاری اجتماعی به ما محول شد.
مثلا در گذشته، سطح نظارت‌های بهداشتی بر برخی اماکن مثل کفش فروشی‌ها و بوتیک‌ها بسیار کمتر بود، اما حالا با توجه به اهمیت فاصله‌گذاری اجتماعی باید بر این مراکز هم نظارت مستمر داشته باشیم. تعداد این مراکز که نیاز به نظارت‌های بهداشتی دارد، بسیار افزایش پیدا کرده است. همین موضوع، دایره مسئولیت کارشناسان بهداشت محیط را بسیار گسترش داده است. درواقع نسبت یک کارشناس به 460 امکنه مربوط به دوران قبل از کرونا بود، اما الان باوجود کرونا قطعا تعداد اماکن در این نسبت، بسیار بیشتر شده است.» او خاطرنشان می‌کند: «در تهران به نسبت سایر شهرهای کشور با بیشترین تراکم صنوف مواجه هستیم. با این حساب، مشکل کمبود کارشناسان بهداشت محیط در تهران و کلانشهرها بیشتر از شهرهای کوچک است و وضع برخی دانشگاه های علوم پزشکی کشور در این زمینه، بهتر از تهران است.»
همچنین محمود هراتی، کارشناس بهداشت محیط نیز به دیگر مشکلات کارشناسان بهداشت محیط اشاره می‌کند و می‌گوید: «هرچقدر هم که تعداد نیروهای درمانی را افزایش بدهیم و تجهیزات پزشکی خریداری کنیم، نمی‌تواند به اندازه پیشگیری و رعایت پروتکل‌های بهداشتی موثر باشد. اگر منابع کافی برای جذب بازرسان بهداشتی وجود داشته باشد، هزینه این فرآیند بسیار کمتر از هزینه‌هایی خواهد بود که مجبوریم در بخش درمان کرونا هزینه کنیم.» او تاکید می‌کند: «اگر می‌خواهیم که جامعه پزشکی در مراکز درمان کرونا، فرصت نفس کشیدن داشته باشد و فشار کاری آنها، روز به روز بیشتر نشود، باید سرچشمه کرونا را خشک کنیم. این اتفاق هم با افزایش بازرسی‌های بهداشتی میسر است. در عین حال نیاز است که حمایت مادی و معنوی بیشتری از بازرسان بهداشت محیط انجام شود. خیلی از آنها با بازرسی از اماکن پرخطر و آلوده، جانشان را به خطر می‌اندازند، اما چون کارشان در حوزه پیشگیری است، کمتر به چشم مردم و رسانه‌ها می‌آید. فشار کاری آنها دست کمی از سختی کار کادر درمان ندارد و نیاز است که حمایت از آنها به عنوان یک عنصر مهم در مهار کرونا در اولویت بالاتری قرار بگیرد.»
از سوی دیگر، حسن شکوهمندی، پژوهشگر و کارشناس بهداشت محیط هم با اشاره به مشکلات کارشناسان بهداشت محیط در دوران کرونا، می‌گوید: «تمام مراحل تدفین افرادی که به دلیل کووید۱۹ فوت شده‌اند، باید با نظارت کارشناس بهداشت محیط باشد. برای گندزدایی، نظارت و آموزش خانه‌هایی که در آنجا افرادِ مبتلا یا مشکوک به کرونا وجود دارند، باز هم اینجا بچه‌های بهداشت محیط پای کار هستند و زحمت می‌کشند. همچنین در بحث بهداشت محیط و گندزدایی بیمارستان‌ها، نیروهای خدماتی با نظارت کارشناسان بهداشت محیط کار می‌کنند. این هم یکی دیگر از چالش‌های مهم است که ما امروز با آن روبه‌رو هستیم. متاسفانه تلاش بچه‌ها در این موارد اصلا دیده نمیشود، در حالی که در این زمینه هم خوب عمل کرده‌ایم. ضمن اینکه این مکان‌ها نقاط خطرناکی هستند، زیرا ممکن است کارشناسان بهداشت محیط خودشان آلوده شوند. با این وجود، ما همچنان مشغول کار، شناسایی و آموزش افراد هستیم.»
او یادآور می‌شود: «آموزش و تذکر از وظایف کارشناسان بهداشت محیط است. ما در طول سال این موارد نظارتی را به طور مستمر داریم و حالا در بحث شیوع کروناویروس، اینها را با حساسیت بیشتری دنبال می‌کنیم و نظارت دقیق‌تری داریم. در چندین برهه زمانی به دلیل پیک کرونا، بسیاری از همکاران ما به تعطیلات و استراحت نرفتند. همچنین بچه‌های بهداشت محیط برای اینکه صنعت همچنان سرپا باشد، ایستادند و برای تامین سلامت و بهداشت به عنوان یک اصل مهم و فراموش نشدنی کار کردند و پشت سلامت و بهداشت را خالی نگذاشتند.»
شکوهمندی توضیح می‌دهد: «بهداشت محیط یعنی کنترل شرایط محیط که به نحوی می‌تواند زندگی ما را تحت تاثیر قرار دهد. ما وظیفه داریم این شرایط محیطی را کنترل کنیم. ما در محیطی زندگی می‌کنیم که آب هست، هوا هست و خاک هم هست. در بحث آب، آب آشامیدنی سالم و مدیریت پساب وظیفه ما است. در بحث هوا کنترل آلودگی هوا وظیفه ما است و در بحث خاک نیز کنترل زباله و سلامتِ خاک را وظیفه داریم. وقتی همه اینها کنترل شود، نتیجه‌اش می‌شود سلامت انسان. از طرفی ما به جز انسان موجودات ذرهبینی و ریزی داریم که آنها هم در محیط ما زندگی می‌کنند و می توانند بر سلامت ما اثر بگذارند. ما نمی‌توانیم نسبت به تاثیر آنها نیز بی‌تفاوت باشیم.»
او عنوان می‌کند: «بنابراین ما با دو مساله روبه‌رو هستیم، یکی تاثیر انسان بر روی محیط و دیگری تاثیر محیط بر روی انسان. هدف غیر مستقیم بهداشت محیط می‌شود سلامت محیطِ زیست و هدف مستقیم آن سلامت انسان می‌شود. حالا ما باید میان انسان و محیط یک نقطه تعادل پیدا کنیم. اگر این تعادل و توازن از میان برود نتیجه‌اش می‌شود بیماری. این تعادل را کارشناس‌های بهداشت محیط به‌وجود می‌آورند.»
نظرشما
آخرین اخبار