بازار جهانی محصولات دارویی و بهداشتی مرتبط با کرونا شامل ۹۲ قلم کالایی معادل ۶۰۰ میلیارد دلار است که حدود ۱.۷ درصد کل تجارت و ۳۰ درصد تجارت محصولات دارویی-بهداشتی جهان را به خود اختصاص داده است.
شفاآنلاین>سلامت>برآوردها نشان می‌دهد که متناسب با میزان تولید و صادرات فرآورده‌های دارویی و تجهیزات پزشکی قبل از شیوع ویروس کرونا (سال ۲۰۱۸) و نیز تقاضای شرکای تجاری ایران، پتانسیل صادراتی بلااستفاده فرآورده‌های دارویی و تجهیزات پزشکی در به ۱۵ کشور همسایه معادل ۵۷ میلیون دلار است، اما پیش‌بینی می‌شود که با توجه به افزایش ۵ تا ۱۰ برابری تولید داخل و تقاضای واردات شرکای تجاری، رقم واقعی پتانسیل صادرات محصولات مرتبط با کرونا چند برابر رقم برآوردی باشد، اما متاسفانه برنامه‌ریزی درستی برای این منظور صورت نمی‌گیرد.
به گزارش شفاآنلاین: بر اساس پژوهش موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، محصولات دارویی و بهداشتی شامل ۲۵۸ قلم کالا حسب HS شش‌رقمی (سازمان جهانی گمرک کالاهای مورد مبادله در تجارت جهانی را با کدهای عددی شش‌رقمی طبقه‌بندی کرده است) است که فراتر از انتظارات و پیش‌بینی‌های قبلی در سال ۲۰۱۹ رقم تجارت ۱۵۶۰ میلیارد دلار را پشت سر گذاشته و به حدود ۲۰۰۰ میلیارد دلار یعنی حدود ۵.۲ درصد کل تجارت جهانی، رسید. پیش‌بینی می‌شود که این رقم با متوسط رشد سالانه در حدود ۱۱.۳ درصد به ۳۰۶۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ برسد که حاکی از افق روشن برای آینده این صنعت است.
سهم ۳۰ درصدی محصولات مرتبط با کرونا از تجارت جهانی
همچنین بازار جهانی محصولات دارویی و بهداشتی مرتبط با کرونا شامل ۹۲ قلم کالایی معادل ۶۰۰ میلیارد دلار است که حدود ۱.۷ درصد کل تجارت و ۳۰ درصد تجارت محصولات دارویی-بهداشتی جهان را به خود اختصاص داده است.
در تقسیم‌بندی چهارگانه محصولات دارویی-بهداشتی بیش از نیمی از تجارت این اقلام یعنی حدود ۵۶ درصد آن مربوط به دارو و فرآورده‌های دارویی بوده و ۱۷ درصد مربوط به لوازم پزشکی، ۱۴ درصد مربوط به تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی و ۱۳ درصد مربوط به تجهیزات محافظت شخصی است.
این تحقیق درباره تجارت محصولات دارویی-بهداشتی ایران با تاکید بر محصولات مرتبط با کرونا نیز می‌گوید که کل تجارت محصولات دارویی و بهداشتی ایران در سال (۱۸-۲۰۱۷) ۹.۶ میلیارد دلار بوده که ۶۰ درصد آن مربوط به واردات و ۴۰ درصد مربوط به صادرات بوده است. همچنین سهم یک‌درصدی محصولات مرتبط با کرونا در صادرات غیرنفتی و سهم ۴.۴ درصدی آنها در کل واردات کشور بیانگر اهمیت بسیار بالای این محصولات است.
بر اساس آمارها کل صادرات محصولات دارویی- بهداشتی ایران در این مدت (۱۸۷ کد تعرفه از ۲۵۸ کد تعرفه) ۳.۷ میلیارد دلار بوده که از این میزان ۴۴۵ میلیون دلار یعنی ۱۲ درصد آن مربوط به محصولات مرتبط با کرونا (۸۰ ردیف تعرفه از ۹۲ ردیف تعرفه) بوده است.
سهم ایران از واردات کشورهای همسایه
نکته حائز اهمیت این است که ۳۰ درصد از تجارت ایران در محصولات مرتبط با کرونا اختصاص به کشورهای همسایه دارد؛ به‌طوری‌که کشورهای مذکور سهم حدود ۸۵ درصدی در صادرات (۳۸۰ میلیون دلار از ۴۴۵ میلیون دلار کل صادرات) و ۲۲ درصدی در واردات (۵۶۴ میلیون دلار از ۲.۵ میلیارد دلار نیاز وارداتی) ایران دارند. همچنین از صادرات حدود ۲۴ میلیارد دلاری ایران به کشورهای همسایه سهم محصولات مرتبط با کرونا معادل ۱.۶ درصد است. در این میان کل نیازهای وارداتی کشورهای همسایه به محصولات دارویی-بهداشتی مرتبط با کرونا در حدود ۵۰ میلیارد دلار است.
بر اساس برآوردهای اعلامی مهم‌ترین گروه‌های کالایی مورد تقاضا کشورهای همسایه نیز (تقریبا هم‌راستا با ترکیب تقاضای جهانی) شامل دارو و فراورده‌های دارویی (۵۴ درصد)، لوازم بهداشتی و آزمایشگاهی (۱۶ درصد)، تجهیزات پزشکی (۱۴ درصد) و تجهیزات محافظت شخصی (۱۰ درصد) است.
برآوردها بر اساس اطلاعات آماری سال ۲۰۱۸ حاکی است که توان صادراتی ایران به کشورهای همسایه معادل ۴۴۵ میلیون دلار (شامل ۷۶ قلم کالا) که حدود ۳۸۰ میلیون دلار (۸۵ درصد و شامل ۵۰ قلم) آن تحقق یافته است.
ظرفیت بلااستفاده مانده در صادرات
برآوردها نشان می‌دهد متناسب با میزان تولید و صادرات قبل از شیوع ویروس کرونا (سال ۲۰۱۸) و همچنین تقاضای شرکای تجاری تنها ۵۷ میلیون دلار، در کالاهای فعلی و ۲۷ قلم کالای جدید، بلااستفاده مانده است که به تفکیک ۵۲ درصد مربوط به لوازم بهداشتی و آزمایشگاهی، ۳۱ درصد مربوط به دارو و فراورده‌های دارویی، ۱۲ درصد تجهیزات محافظت شخصی و ۵ درصد تجهیزات پزشکی است.
پیش‌بینی می‌شود با توجه به افزایش بین ۵ تا ۱۰ برابری تولید داخل و همچنین تقاضای واردات شرکای تجاری، رقم واقعی پتانسیل صادرات محصولات مرتبط با کرونا چند برابر رقم برآوردی است.
تمرکز بر صادرات کالاهای با ارزش‌افزوده کم
بر اساس آمارها، سهم دارو و فراورده‌های دارویی در نیاز وارداتی کشورهای همسایه همچون کل بازار جهانی حدود ۵۴ درصد از نیازهای آنها را تشکیل می‌دهد و این در حالی است که تمرکز ۸۰ درصدی صادرات ایران در بخش تجهیزات محافظت شخصی است که این بخش تنها ۱۰ درصد از نیازهای بازار کشورهای مذکور را تشکیل می‌دهد؛ بنابراین بررسی ساختار صادرات ایران بیانگر فعالیت بنگاه‌های تولیدی و صادراتی محصولات مرتبط با کرونا در حوزه‌های با اهمیت کمتر از لحاظ ارزش افزوده و پیچیدگی محصول است که تداوم این روند به بدتر شدن رابطه مبادله (نسبت ارزش واحد صادرات به واردات) در صنعت محصولات دارویی-بهداشتی (به‌طور خاص محصولات مرتبط با بیماری کرونا) به زیان ایران منجر خواهد شد.
کندی صدور مجوزهای صادراتی
البته فعلان صنف تولید محصولات دارویی-بهداشتی به این موضوع معترف هستند و یکی از دلایل اصلی آن را تخصیص ارز دولتی به بخش دارو می‌دانند.
هاله حامدی‌فر، نایب‌رئیس سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران که خود مدیرعامل یک شرکت دارویی دانش‌بنیان است، بر این موضوع تاکید دارد و می‌گوید: «مشکل اصلی که در حال حاضر در بخش صادرات با آن مواجه هستیم بحث ارز دولتی دارو است؛ زیرا در حال حاضر یکی از مشکلاتی که به‌واسطه ارز 4200 تومانی برای تولیدکنندگان به وجود آمده این است که برگرداندن ارز حاصل از صادرات برای تولیدکنندگان مشکل شده است. از سوی دیگر به دلیل دادن ارز دولتی به دارو صدور مجوزهای صادراتی هم با مشکل مواجه شده است زیرا ازآنجاکه تامین دارو در داخل دچار نوسان شده مجوزهای صادراتی دست‌به‌عصا داده می‌شود.»
وی می‌افزاید: «البته به مسئولان تامین داروی کشور هم حق می‌دهیم، اما معتقدیم که این موضوع باید به‌گونه‌ای مدیریت شود که بازارهای صادراتی تولیدکنندگان ایرانی از دست نرود زیرا به دست آوردن بازار صادراتی به این راحتی نیست که هرلحظه تولیدکننده اراده کند در اختیار او قرار گیرد، بلکه چندین سال طول می‌کشد که با صرف هزینه هنگفت بازاری به دست آید.»
حامدی‌فر معتقد است: «درنتیجه این سیاست‌ها ممکن است بازارهای صادراتی برای همیشه از دست برود. ازاین‌رو به دنبال آن هستیم تا جلسه‌ای با مسئولان سازمان غذا و دارو در این خصوص داشته باشیم تا راهکار عملیاتی برای این منظور تعیین کنیم چراکه شرکتهای صادراتی امروز دچار سردرگمی هستند.»
نایب‌رئیس سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی در ادامه به وضعیت صادرکنندگان ایرانی در بازارهای دارویی افغانستان و عراق اشاره می‌کند و می‌گوید: «متاسفانه در بحث بازار دارویی افغانستان رقابت‌های ناسالم بین تولیدکنندگان ایرانی رخ داد و این موجب شد تا قیمت‌شکنی‌هایی در این حوزه رخ دهد.»
وی می‌افزاید: «موضوع دیگری که در این بازار برای صادرکنندگان ایرانی مشکل‌آفرین شده بحث برگشت ارز حاصل از صادرات به افغانستان بود؛ زیرا ارز حاصل از صادرات دارو به این کشور ارزی نبود که از مسیرهای بانکی به کشور برگردد. به‌طورکلی پول حاصل از صادرات دارو به این کشور یا به‌صورت ریالی بود و یا به‌قول‌معروف چمدانی بوده است.»
حامدی‌فر با بیان اینکه بانک مرکزی ارز حاصل از صادرات دارو به افغانستان را به‌عنوان تعهد ارزی شناسایی می‌کند، بیان می‌کند: «بسیاری از شرکتها پول حاصل از صادرات به افغانستان را به‌صورت ریالی دریافت کرده بودند، اما بانک مرکزی این مبالغ را به‌صورت دلار از آنها درخواست کرد و ازآنجاکه شرکتها امکان برگرداندن آن را به سامانه نیما نداشتند درنتیجه در لیست سیاه بانک مرکزی قرار گرفتند که این امر موجب شد تا جذابیت و علاقه‌مندی بازار افغانستان برای تولیدکنندگان ایرانی کاهش یابد.»
این مدیرعامل گروه دارویی اضافه می‌کند: «صادرکنندگان ایرانی باید دارو را از مسیرهایی صادر می‌کردند که بتوانند ارز حاصل از آن را به سیستم نیما بازگردانند در غیر این صورت بانک مرکزی آنها را در لیست سیاه وارد می‌کرد. از طرف دیگر خریداران افغانستانی هم امکان پرداخت مبلغ را به‌صورت دلار نداشتند و حتی آنها هم که اقدام به تامین دلار می‌کردند این مبلغ را به‌صورت نقدی به صادرکنندگان ایرانی می‌دادند که این امر محبوبیت بازار دارویی این کشور را برای ما کمتر کرد. ازاین‌رو در حال حاضر سهم ما از بازار افغانستان کمتر شده است و در حال حاضر وضعیت خوبی در این کشور نداریم.»
حامدی‌فر در ادامه به بازار دارویی عراق اشاره می‌کند و می‌گوید: «موضوعی که در بازار این کشور وجود داشت این بود که رگولیشن عراق پس از اشغال آن توسط آمریکایی‌ها این بود که داروی وارداتی به این کشور باید تاییدیه سازمان غذا و داروی امریکا را داشته باشد که با رایزنی‌های سیاسی زیادی که در سه چهار سال گذشته صورت گرفت توانستیم داروهای ایران را از این قاعده مستثنا کنیم. بر این اساس داروهایی از ایران در عراق ثبت شد و تولیدکنندگان ایرانی توانستند صادرات خوبی به‌ویژه در داروهای های‌تک به این کشور داشته باشند.»
وی می‌افزاید: «البته مسیرهای گرفتن پول از این کشور هم با مشکلاتی همراه بود، ولی این مشکلات تا حدود زیادی قابل‌حل بود، اما متاسفانه نامه‌ای از وزارت امور خارجه به دست ما رسیده که بر اساس آن عراق بار دیگر رگولیشنها را برای ایران برگردانده است؛ بنابراین یکی از مشکلاتی که امروز به وجود آمده این است که عراق در لیست جدیدی که به وزارت امور خارجه ارسال کرده یکی از اقلامی که واردات آن از ایران ممنوع شده را دارو قرار داده است.»
نایب‌رئیس سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی در پایان اضافه می‌کند: «هنوز اطلاع دقیقی از اینکه داروهایی که در گذشته در بازار دارویی این کشور ثبت شده‌اند نیز شامل این محدودیت خواهد بود یا نه اطلاع دقیقی نداریم و نیز نمی‌دانیم که این محدودیت را می‌توان با استفاده از رایزنی حل کرد یا نه.»
از دست رفتن بازارهای صادراتی
محمدرضا شانه‌ساز، رئیس سازمان غذا و دارو هم به مشکل تولیدکنندگان داخلی برای صادرات محصولات خود اشاره می‌کند و می‌گوید: «حسب اظهار شرکتهای صادرکننده دارو، یکی از مشکلات این شرکتها آن است که به دلیل استفاده از ارز 4200 تومانی باید عواید حاصل از صادرات را به صندوق نیمایی واریز کنند که به دلیل مشکلات در محاسبه و انتقال ارز از خارج به داخل کشور، با مشکلات جدی در این زمینه روبه‌رو هستند، ولی در عوض شاهد خروج غیرقانونی و قاچاق گسترده داروهای ایرانی به خارج از کشور هستیم.»
وی می‌افزاید: «به دلیل نگرانی از کمبود دارو در کشور نیز اداره کل دارو مجوز صادرات را نمی‌دهد که این امر نیز موجب از دست دادن بازارهای صادراتی داروهای ایرانی به نفع رقبای خارجی شده است.»
معاون وزیر بهداشت با اشاره به توجه ویژه سازمان غذا و دارو به حل مشکلات فعالان و تولیدکنندگان دارو و تجهیزات پزشکی، می‌گوید: «مقرر شد تولیدکنندگان برای تولید داروهای OTC و سایر داروها و تجهیزاتی که از ارز نیمایی استفاده می‌‌‌کنند، محدودیتی برای صادرات نداشته باشند؛ چراکه در شرایط حاضر کشور بیش از همیشه به توسعه صادرات غیرنفتی و ارز حاصل از آن نیاز دارد.»
رئیس سازمان غذا و دارو با اشاره به قاچاق گسترده داروهای ایرانی به خارج از کشور می‌افزاید: «صادرات ماسک N95، لباس‌های ایزوله، مانیتور و محلول ضدعفونی‌کننده آزاد شده است و با همکاری وزارت صمت صادرات به کشورهایی که درخواست دارند، تسهیل خواهد شد.»
شانه‌ساز با اشاره به برگزاری جلسات توسعه صادرات با حضور نمایندگان انجمن‌ها و فعالان حوزه دارو و تجهیزات پزشکی می‌گوید: «با توجه به اینکه شرکتهای تولیدی زیرساخت‌‌‌های لازم را برای تولید اقلام مورد نیاز مبارزه با کرونا ایجاد کرده و به دستاوردهای خوبی رسیده‌‌‌اند، انتظار دارند که مجوز صادرات به آنها داده شود.»سپید
نظرشما
آخرین اخبار