استفاده از عقل سلیم و قدرت تحلیل یکی از ابزار مقابله با شایعات در شبکه‌های اجتماعی است. در این بین، محققان حوزه‌های علوم اجتماعی پیشنهاد می‌کنند همیشه در مواجهه با خبری که ظن شایعه به آن دارید، از خود سوال کنید: «چه کسی از انتشار این خبر سود می‌برد؟»
شفا آنلاین>اجتماعی> دنیای اخبار و اطلاعات در سال‌های اخیر با ظهور شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مجازی، رنگ و بوی دیگری گرفته است. هرچند حضور پررنگ و گسترده این شبکه‌های قدرتمند در زندگی، سرعت اطلاع‌رسانی اخبار و آگاهی مردم را بیشتر کرده است اما روی دیگر سکه سلاطینِ این روزهای دنیای رسانه، انتشار ساده اخبار و شایعات غلط و بدون ارائه منبع معتبر است. به این معنی که همزمان با دسترسی مردم به اخبار دست‌اول به واسطه شبکه‌های پیام‌رسان اینترنتی، بازار فیک‌نیوز و شایعات هم حسابی پررونق است و هر خبری که جذاب‌تر و عجیب‌تر باشد، حتی اگر منطق و منبع معتبری نداشته باشد، خیلی زود سر از کانال‌های تلگرامی و صفحات اینستاگرام در می‌آورد و به‌سرعت کپی و فوروارد می‌شود و بازدید بالایی را هم ثبت می‌کند اما اتفاق ناگوار در پشت پرده این یک کلاغ چهل‌کلاغ‌های مجازی، تاثیر گرفتن عده‌ای زودباور و نقل کردن این خبرهاست که ممکن است تبعات ناخوشایندی داشته باشد. در پرونده امروز زندگی سلام به شایعاتی اشاره خواهیم کرد که شاید الان با خواندن شان خنده‌تان بگیرد اما در زمان انتشارشان، همه در عین حال که متعجب بودند اما باور کرده بودند!شارژ آی پدها با پیاز!
در سال 2007 سایت householdhacker یکی از خنده‌دارترین شایعات اینترنتی را در وب‌سایت youtube منتشر کرد. در فیلم نشان داده شده بود که چطور می‌شود یک آی پد را تنها با یک پیاز شارژ کرد. نکته جالب این جاست که به ده‌ها دلیل علمی و پژوهشی برای این اتفاق در این ویدئو ارائه شده بود و لحن جدی و به دور از شوخی این ویدئو هر گونه شک و شبهه ای را برای مخاطبان آن از بین می‌برد. خیلی زود ده‌ها روزنامه در سراسر دنیا این خبر جالب و یافته علمی جدید را مخابره و مردم هم سعی کردند تا با وصل کردن شارژرها به یک پیاز، آی پدشان را شارژ کنند! بالاخره بعد از یک هفته این وب سایت اعلام کرد که این ویدئو یک شوخی با مردم دنیا بوده است تا به همه نشان دهد که بدون هیچ فکر و تحقیق درستی دنباله روی سایت‌ها و شبکه‌های مجازی هستند.
بیل گیتس به شما پول می‌دهد!
یکی از قدیمی‌ترین شایعه‌های جهان که البته شیرین‌ترین آن‌ها هم بوده است، مربوط به پول و پولدار شدن است! در سال 1997 شایعه شد که اگر یک سری ایمیل‌های شرکت مایکروسافت را برای دوستان و آشنایان‌تان بفرستید، بیل‌گیتس به حساب شما پول واریز می‌کند. در حالی که سال‌هاست مشخص شده، این داستان شایعه‌ای بیش نبوده است، هنوز عده زیادی در حال فوروارد کردن این ایمیل‌ها هستند و منتظرند تا «بیل‌گیتس» روزی طلب آن‌ها را تسویه کند!
«دن بینز» انگلیسی به عنوان دروغ ماه آوریل سال 2012 در سایتش ادعا کرد که توانسته است جسد پوسیده یک پری را پیدا کند. او اعلام کرد که می‌خواهد این لاشه را در سایتebay به فروش برساند. نکته جالب این‌که در مدت زمان کوتاهی، 20 هزار نفر از آگهی فروش او دیدن کردند و چندین خریدار هم پیدا شد. هرچند خیلی زود مشخص شد که این پری ساختگی و ماجرا به کل دروغ بوده است اما تا مدت‌ها بعد، «دن بینز» همچنان ایمیل‌هایی از سوی افراد مختلف در سراسر دنیا دریافت می‌کرد که از او خواسته بودند تا نفرین پری، او و همه مردم جهان را گرفتار نکرده است، سریع پری را به خاک بسپارد!
دختر آمریکایی که ادعا می‌کرد 15 ساله است، ویدئوهای زیادی را در سال 2011 در یوتیوب با موضوع سختی‌هایی که در زندگی کشیده است، منتشر کرد. او در این ویدئوها از زندگی سختش با والدین به شدت سنتی که دارای عقاید عجیب و غریب و خرافی هستند، با مردم صحبت می‌کرد. ویدئوهای این دختر به ظاهر رنج کشیده در فضای مجازی به شدت محبوب شد و با این‌که دو ماه بعد مشخص شد که «جسیکا رز» همه این حرف‌ها را بر اساس داستان ساختگی یک فیلم نامه که خودش نوشته بود، منتشر کرده است و هیچ واقعیتی ندارد اما تا آخر سال 2013 یعنی دو سال بعد، همچنان داستان زندگی او جزو پربازدیدترین ویدئوهای یوتیوب بود.
اواسط سال 96، فیلمی در فضای مجازی دست به دست شد که در آن ادعا می شد صداهایی عجیب و ترسناک در یکی از روستاهای آستارا شنیده شده که مربوط به فرازمینی‌هاست. تنها یک روز بعد از آن نیز فیلم ادعایی دیگری با همان صدا در مکانی دیگر توجه کاربران شبکه‌های اجتماعی را به خودش جلب کرد. بعدش هم این خبر در کانال‌ها و پیج‌ها پیچید که ناسا چند ماه پیش از احتمال شنیده شدن صداهای عجیب و غریب در تهران خبر داده است اما پس از بررسی‌ها مشخص شد این صدای گوشخراش، مبنای علمی و نجومی ندارد و ناسا هم چنین خبری را تایید نکرده است. در پایان هم رئیس انجمن نجوم آماتور ایران با رد کردن ارتباط صداهای مرموز با فرازمینی‌ها گفت اگر در کنار یک دریاچه شیپوری مانند ووزلا را به صدا در بیاوریم، می‌توانیم در دامنه کوه، صدایی شبیه به این صدا را بشنویم بنابراین این موضوع یک شوخی بیش نبوده است.
وقتی در سال 2008 دو شایعه‌پراکن حرفه‌ای، کنفرانسی علمی تشکیل دادند و در آن عکسی از لاشه دو حیوان عجیب که به آن‌ها نام بزرگ پا را داده بودند منتشر کردند، این خبر در دنیا پیچید و حتی شبکه معروف و معتبر خبری CNN هم این خبر دروغین را نشر داد. در نهایت این دو شایعه‌پراکن که یکی از آن ها پلیس بود، دستگیرشدند و به زندان افتادند.
در سال 1386 در چند سایت خبری، خبر و عکسی منتشر شد مبنی بر این‌که یک دختر ایرانی ساکن هلند به دلیل توهین به مادرش، تبدیل به موجودی عجیب و غریب و شبیه کانگورو شده و در بیمارستان بستری است. عکس‌های این اتفاق در چندین روزنامه و سایت ایرانی منتشر شد و با وجود این که هیچ خبری مبنی بر واقعی بودن این داستان در سایت‌های کشور هلند یا دیگر کشورها منتشر نشده بود، به سرعت در فضای مجازی و غیر مجازی پیچیده تا این که سرانجام مشخص شد موجود نشان داده شده در عکس، مجسمه‌ای بود که در یکی از گالری‌های هنرهای انتزاعی در هلند به نمایش گذاشته شده بود!
سوار الاغ شدن یک دانشجو در اعتراض به گرانی بنزین!
انتشار عکسی از یک مرد با کت و شلوار که مشغول الاغ‌سواری است، بعد از هزار تومانی شدن بنزین در سال 94 توجه‌ها را به خودش جلب کرد. سنخیت تیتر با عکس که در اعتراض به گرانی این کار را کرده است، باور این ماجرا را برای مخاطبان آسان‌تر می‌کرد اما واقعیت این است که درست است، این آقا هم دانشجو است و هم معترضی که الاغ سواری کرده است اما نه الان و برای اعتراض به تک نرخی شدن بنزین در خرداد سال 94! این عکس سال 89 گرفته شده است که دانشجوی جوان، سوار بر الاغ قصد ورود به یکی از مراکز آموزشی غرب مازندران را داشته و اعتراض‌اش هم به دلیل پارکینگ نداشتن دانشگاه بوده است!
تلاش محققان خارجی برای ساخت ابزار دروغ‌سنج در فضای‌مجازی
استفاده از عقل سلیم و قدرت تحلیل یکی از ابزار مقابله با شایعات در شبکه‌های اجتماعی است. در این بین، محققان حوزه‌های علوم اجتماعی پیشنهاد می‌کنند همیشه در مواجهه با خبری که ظن شایعه به آن دارید، از خود سوال کنید: «چه کسی از انتشار این خبر سود می‌برد؟». در بسیاری از موارد به راحتی منشأ خبر و علت پخش‌شدن آن معلوم می‌شود و شایعه‌بودن خبر را مشخص می‌سازد. البته در بسیاری از موارد، شایعات ناشی از شوخی ساده فرد یا افرادی است که شایعه‌پراکنی آن‌ها به طور اتفاقی فراگیر می‌شود. رعایت اخلاق و احترام به حریم خصوصی افراد یکی دیگر از موانع انتشار اخبار دروغین غیراخلاقی خواهد بود که نیازمند توسعه فرهنگ انتشار محتوا در شبکه‌های اجتماعی است و رویکرد دیگر نیز مراجعه به خبرگزاری‌های رسمی و معتبر برای بررسی صحت‌وسقم خبر است. نکته جالب این که به تازگی محققان علوم رایانه دانشگاه شفیلد انگلستان در تلاش برای ایجاد ابزار دروغ‌سنج برای مقابله با شایعات و دروغ‌های فضای مجازی به شکل فعال و به‌روز هستند که در صورت ایجاد و استفاده از این گونه ابزارها، تا حد زیادی میتوان از شیوع اخبار جعلی و شایعات در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی جلوگیری کرد.خراسان
نویسنده : میترا تاتاری | روزنامه‌نگار
مطالب مرتبط
نظرشما
آخرین اخبار