پرورش كودكاني مضطرب در فضاي مجازي

شفاآنلاین>اجتماعی>در ايران با فضاي نوين ارتباطاتي و اطلاعاتي روبه‌رو هستيم. هم اكنون در سطح خرد و كلان اطلاعات جامع در زمينه چگونگي استفاده از فضاي مجازي در بين كودكان و بزرگسالان وجود ندارد. تاكنون خانواده در چارچوب مديريت و دسترسي فضاي مجازي نتوانسته اقدامات لازم را انجام دهد، چون بسیاری از خانواده‌ها به دليل وجود شكاف نسلي بين والدين و كودك از زندگي فرزندشان بي‌اطلاع هستند.

امروزه والدين آن‌طور كه بايد و شايد به فضاي مجازي و ميزان دسترسي كودكان به فضاي مجازي مطلع نيستند. چندي پيش رئيس سازمان سواد آموزي كشور آمارهاي قابل توجه و تاملی را از ميزان بي‌سوادان مطلق در جامعه عنوان كرد. اين در حالي است كه افراد براي دسترسي به فضاي مجازي علاوه بر داشتن سواد معمول بايد از مهارت به كارگيري آن برخوردار باشند. بنابراين به شكل استنباطي مي‌توان گفت كه‌درصد قابل توجهي از بزرگسالان كشور از دنياي مجازي، تهديدها و فرصت‌هاي آن بي‌اطلاع هستند و بزرگسالان آن‌طور كه بايد و شايد قدرت كنترل، برنامه‌ريزي و مديريت را در استفاده از اين فضا نمي‌توانند اعمال كنند.

كودكان در فضای مجازي بي‌حريم‌ هستند

برخي از والدين به دليل بي‌حوصلگي، نا آشنايي و كم‌اطلاعي درباره صدمات فضاي مجازي از اينكه كودكانشان در فضايی بسته همچون اتاق نشسته و با تلفن هوشمند مشغولند، راضي هستند. در اين وضعيت والدين به خيال خود كودك را در فضاي امن مي‌بينند. اين در حالي است كه كودك در فضاي مجازي مي‌تواند تحت تاثير افراد ناباب، اطلاعات نادرست و منحرف كننده قرار گيرد. با اين تفاسير برخي از والدين و سرپرستان كودك بدون آگاهي از صدمات فضاي مجازي براي گذران امور و بي‌توجه به چگونگي گذران اوقات كودكان را در فضاي مجازي رها مي‌كنند. نكته ديگر اينكه در جوامع ابداع كننده تلفن‌هاي هوشمند و فضاي مجازي مرحله به مرحله اطلاعات در اختيار مخاطب قرار می‌گیرد. در اين فضا كم و كيف فعاليت كودكان، نوجوانان و جوانان در فضاي مجازي رصد می‌شود. پدر و مادر در اين فضا با ايجاد محدوديت از دسترسي كودكان‌شان به برخي اطلاعات جلوگيري مي‌كنند. از سوي ديگر والدين از طريق آموزش به خطرات تهديدكننده فرزندانشان آگاه مي‌شوند. در ايران فرهنگ استفاده از فضاي مجازي به شكل مناسب در اختيار مخاطب قرار نمي‌گيرد. با بررسي نظرات كارشناسان بايد اذعان كرد كه برخي از آنها استفاده از فضاي مجازي را به عنوان يك عامل خطرساز رد مي‌كنند، بلکه استفاده از اين فضا را بدون اعمال مديريت خطرناک می‌دانند. در كشور مديريت مشخص همراه با آموزش در زمينه كاربرد فضاي مجازي براي افراد به ويژه كودكان و نوجوانان به عنوان گروه در معرض آسيب وجود ندارد.

اطلاع‌رسانی درباره كاركرد فضاي مجازي

هر فرد با ميزان آگاهي و اطلاعات خود از فضاي مجازي استفاده مي‌كند. در اين ميان بسياري از مسائل فضای مجازي (Virtual space)گمراه كننده است. بنابراين سوء مديريت در چگونگي به‌كارگيري فضاي مجازي فقط در اختيار خانواده نيست، بلكه اين مساله بايد در بين تصميم‌گيران مورد توجه قرار گيرد. پدر و مادر بايد از طريق مسئولان امر در فضاي مجازي نسبت به مسائل ضروري اطلاعات كسب كرده و بدانند كه چه خطراتي كودكان آنها را تهديد مي‌كند. همچنين باید از طبقه‌بندي و سطح‌بندي اطلاعات داده شده نسبت به نياز كودكان و نوجوانان مطلع شوند. آنها بايد بدانند كه فضاي مجازي فرزندشان را با خطرات متعدد مواجه مي‌كند. اين مساله از حوزه تصميم‌گيري خانواده خارج است و از نهادهاي مسئول انتظار آگاه سازي جامعه را مي‌توان داشت. نكته ديگر اينكه با ايجاد ممنوعيت در به كارگيري فضاي مجازي نتايج مثبت حاصل نمي‌شود، چون امروزه اين فضا همچون شمشير دو‌لبه از نكات مثبت و منفي فراوان برخوردار است. بايد در مدارس از طريق انجمن‌هاي اوليا و مربيان بتوان والدين دانش‌آموزان را در اقصی نقاط كشور نسبت به خطرات فضاي مجازي آگاه كرد. به اين شكل مي‌توان والدين را نسبت به اينكه كودكانشان در فضاي مجازي در حال كسب چه نوع اطلاعات و از چه منابعي هستند، مطلع كرد. در ضمن دانش‌آموزان از طریق شبكه‌هاي اجتماعي علم سطحي به دست می‌آورند. افراد به سادگی خطوط نه چندان مستند یادداشت‌های وبلاگی را به خواندن کتاب ترجیح می‌دهند و دارای اطلاعات سطحی و گاه نادرست می‌شوند.

دسترسي به تلفن هوشمند و رفاه خانوارها

در كشور ما به دليل تنوع فرهنگي، تنوع ديدگاهي و نبود آگاهي كافي از اينكه كودكان بايد در چه سنينی تلفن همراه و تلفن هوشمند داشته باشند، مشکلاتی بروز کرده است. در اصل اين مساله در جامعه امروز مورد توجه قرار نمي‌گيرد. بر اساس رفتار والدين اين‌طور به نظر مي‌رسد كه دسترسي كودكان از سنين اندك به تلفن همراه و وسايل ارتباطي هوشمند نشان‌دهنده رفاه خانوار است. در اين حوزه دانش، اطلاعات و اعمال مديريت اندك است. در مقابل توليد و اشاعه دانش يكي از وظايف نهادهاي آموزشي كشور محسوب مي‌شود، چون آنها به دانش‌آموزان و والدين دسترسي دارند و به اين شكل مي‌توان اطلاعات را به افراد انتقال داد و ميزان انحراف و نا آگاهي را در كشور كاهش داد. درضمن اين امر به ديدگاه هر يك از افراد بستگي دارد. مسئولان آموزش كشور بايد بدانند كه با مديريت دانش به شكل مناسب مي‌توان به گروه سني كودكان و نوجوانان چگونگي استفاده از وسايل هوشمند را آموخت.

آشفتگي در فضاي مجازي

ميزان آشفتگي در فضاي مجازي بي‌نهايت است. در عين حال كودكان و نوجوانان نبايد از آزادي نامحدود در فضاي مجازی برخوردار باشند. در اين شرايط به دليل اعمال مديريت ضعيف، فضا براي فعاليت گروه‌هاي آسيب رسان ايجاد شده و آنها به شكل منسجم و با برنامه به فعاليت خود ادامه مي‌دهند. با بررسي فعاليت‌ها در فضاي مجازي بايد تاكيد كرد كه هرگونه اقدامی در فضاي مجازي رخ مي‌دهد. هر از گاهي شاهد انتشار اطلاعيه از سوي نيروی انتظامي و دستگيري باندهاي آسيب رسان در شبكه‌هاي اجتماعي هستيم، با وجود این در مرحله آموزش و مديريت اين فضا مطابق با فناوري روز دنيا پيش نمي‌رويم. مسئولان امر بايد بدانند كه هرگونه كم توجهي يا بي‌توجهي نسبت به فرهنگ استفاده از فضاي مجازي جامعه را با تهديدهاي فراوان روبه‌رو مي‌كند. همچنين اضطراب و تشویش از پیامدهای شبکه‌های اجتماعی برای کودکانی است که از این فضا استفاده نادرست دارند. براي مثال بازی‌های آنلاین در تزریق این اضطراب در فکر و روح کودک تاثيرگذار هستند. هیجان منفی و اضطراب باعث بروز مشکلات روحی و رفتاری در کودک و نوجوان می‌شود.

ثریا عزیز پناه / پژوهشگر مسائل اجتماعي