اضطراب جدایی در کودکان

شفا آنلاین:کودکان به خوبی بزرگسالان نمی‌توانند مشکل خود را بیان کنند یا نمی‌توانند دقیقا به دیگران بفهمانند که چه احساسی دارند لذا در چنین شرایطی روانپزشکان و روانشناسان مجبورند حالات روانی کودک <حالات روانی کودک>را از روی رفتارهای مشهود حدس بزنند و مشخص کنند که آیا این رفتارها نسبت به سن کودک و مرحله رشدی وی، عادی هستند یا غیرعادی؟

اضطراب جدایی (separatio- anxiety)
به گزارش شفا آنلاین:اضطراب جدایی یعنی ترس شدید از جداشدن از والدین یا پرستاران. این ترس در کودکان یک ساله دیده می‌شود و در اکثر آنها به طور خودبه‌خود از بین می‌رود، اما در بعضی از کودکان تا سال‌های دبستان ادامه می‌یابد و حتی در سال‌های بعد از آن، پس از یک دوره استرس یا یک تروما، دوباره ظاهر می‌شود. کودکان بزرگتر مبتلا به اختلال اضطراب جدایی دور بودن از خانه را تحمل نمی‌کنند. آنها دایما به والدین و پرستاران خود می‌چسبند و درصدد جلب توجه آنها هستند (تا جایی که از اتاقی به اتاق دیگر به دنبال مادر یا پدر خود می‌روند). این کودکان همیشه می‌خواهند بدانند که والدین‌شان در کجا هستند یا ممکن است به شدت نگران شوند که مبادا والدین مریض شوند، بمیرند یا نتوانند آنها را سرپرستی کنند. از جمله پیامدهای این اضطراب عدم تمایل کودکان به مدرسه رفتن یا شب در خانه خویشاوندان ماندن است. ممکن است کودک اصرار داشته باشد که شب، هنگام خواب مادر یا پدر بالای سرش بمانند تا او به خواب رود. این کودکان معمولا از دردهای فیزیکی مثل معده درد، سردرد،تهوع و استفراغ رنج می‌برند. اضطراب جدایی ویژگی طبیعی رشد اولیه است، اما بعضی عوامل استرس‌زای زندگی نظیر فوت یکی از والدین یا بیماری ممکن است باعث آغاز آن به شکل پاتولوژیک و تشدیدش شود. تخمین زده می‌شود که در۲ تا ۵ درصد کودکان و نوجوانان اضطراب جدایی وجود دارد.
روش‌های درمانی مختلفی برای اضطراب جدایی وجود دارند که پس از بررسی بالینی توسط روانشناس برای کودک به کار گرفته می‌شوند. از جمله این درمان‌ها می‌توان به خانواده‌درمانی، روان‌درمانی شناختی-رفتاری(CBT)، و بازی‌درمانی اشاره کرد.
اختلال وسواسی – اجباری (OCD)
امروزه ثابت شده که اختلال وسواسی- اجباری یک اختلال اضطرابی شایع در کودکان است. OCD کودکی به OCD بزرگسالی بسیار شباهت دارد و ویژگی‌های اصلی آن در کودکان عبارتند از افکار، وسواس‌ها، و اجبارهای ناخواسته و مکرر. رایج‌ترین وسواس در کودکان، وسواس نسبت به کثافت و آلودگی، پرخاشگری از سوی دیگران (ترس و تفکر دایمی درباره ضرب و شتم از سوی دیگران یا کشته شدن توسط آنها)، نظم و ترتیب (صحیح و دقیق بودن همه چیز)، و در نوجوانان وسواس‌های جنسی و اعتقادی (مذهبی) است. رفتارهای اجباری رایج در کودکان و نوجوانان عبارتند از: حمام رفتن، چک کردن، منظم و مرتب کردن، لمس کردن، تکرار کردن، و قوت قلب گرفتن. بعضی از رفتارهای ناآشکار نیز عبارتند از: مرور دایم افکار و عوض کردن آنها، در دل دعا کردن، یا شمردن. در بزرگسالان کمتر پیش می‌آید که اجبارها بدون همراهی وسواس‌ها (مثلا افکار ناخواسته) باشد، اما در کودکان اجبار بدون وسواس ممکن است عادی باشد که این اجبارها معمولا لمسی است (مثلا لمس کردن، ضربه زدن با انگشتان یا مالیدن دست) و نکته مهم اینکه ممکن است با انواع تیک‌ها همراه باشند.
شروع اختلال وسواسی - اجباری کودکی ممکن است ۳ تا ۴ سالگی باشد، اما متوسط شروع حدود سن ۱۰ سالگی است.
اختلال وسواسی- اجباری کودکی معمولا با سایر انواع اختلالات همراه است، از جمله با اختلالات تیک (حرکات فیزیکی غیرقابل کنترل مثل پرش عضلات، پلک زدن سریع یا کج شدن دهان)، سندرم تورت (اختلالی که در آن تیک‌های حرکتی و صوتی حداقل به مدت یک سال حضور دارند)، سایر اختلالات اضطرابی و اختلالات خورد و خوراک.
درمان اختلال وسواسی - اجباری کودکی: در مواردی که سمپتوم شدید باشند بنا به تشخیص روانپزشک دارودرمانی ممکن است اتخاذ شود. از درمان‌های روانشناختی موثر نیز می‌توان به رفتاردرمانی و CBT اشاره کرد.
اختلال اضطراب تعمیم یافته (GAD)
این اختلال در کودکان مانند اختلال اضطراب تعمیم‌یافته بزرگسالان «اضطراب انتظاری» است، یعنی فرد درباره مشکلات و خطرات احتمالی نگرانی دایمی دارد. اختلال اضطراب تعمیم‌یافته از این لحاظ مغایر با اضطراب کودکی است که در آن، نگرانی سطوح پاتولوژیک دارد و آنچه نگرانی کودکان را مشخص می‌کند سن آنهاست. مثلا ۴ تا ۷ ساله‌ها معمولا درباره آسیب جسمی، جدایی از والدین، و موجودات خیالی نگران می‌شوند، و ۱۱ تا ۱۳ ساله‌ها بیشتر درباره تهدیدات اجتماعی و تنبیه شدن نگران می‌شوند. تعداد نگرانی‌ها با افزایش سن بیشتر می‌شود، مثلا در ۸ ساله‌ها تعداد نگرانی‌ها تقریبا دو برابر ۵ ساله‌هاست. مطالعات در بریتانیا تخمین زده‌اند که نرخ شیوع GAD در کودکان ۵ تا ۱۰ ساله، کمتر از ۱ درصد و در کودکان ۶ تا ۱۱ ساله آمریکایی ۱۱ درصد است.
درمان‌ها نیز شامل درمان‌های دارویی بنا بر شدت و پیامدهای این اختلال و نیز درمان‌های غیردارویی از قبیل خانواده‌درمانی، درمان شناختی-رفتاری و بازی‌درمانی هستند.
فوبیاهای خاص در کودکی
فوبیاهای خاص یک موضوع نسبتا عادی در رشد طبیعی کودکان محسوب می‌شوند. مثلا ترس از ارتفاع، آب‌های عمیق، سوسک یا عنکبوت یا هر حشره و حیوانی، ترس از غریبه‌ها، و جدایی از والدین، معمولا در کودکان دیده می‌شوند. ادامه پیدا کردن ترس از برخی حیوانات، اشیاء یا مکان‌ها و موقعیت‌های خاص باید با توجه به سطح رشدی کودک مورد توجه قرار گیرد. مطالعات نشان می‌دهند که اطلاعات منفی درباره یک رویداد یا محرک، ممکن است باورهای غلط و اجتناب کودک را از محرک‌ها در پی داشته و موجب ادامه آنها تا مدتی طولانی(حداقل ۶ ماه) شود.
از جمله درمان‌های موثر برای فوبی خاص می‌توان به درما‌نهای رفتاری نظیر، حساسیت‌زدایی منظم و مدلینگ و نیز درمان‌های شناختی نظیر، بازسازی شناختی اشاره کرد.سپید
سمیرا شیرمحمدی
دکتری تخصصی روانشناسی