» عمومی
در این میان دانش آموزان فقط به اطلاعات ضروری و محتوای سالم رسانه ها دسترسی ندارند بلکه محتوای ناسالم و مخرب نیز در این فضاها به وفور مشاهده می شود که لزوم توجه خانواده به آن از جمله ضرورت های استفاده از این فضاها است.
شفا آنلاین>اجتماعی>با ظهور رسانه های نوین و دسترسی دانش آموزان
به منابع مختلف در فضای مجازی ، عضویت در شبکه های اجتماعی ، جستجوهای
اینترنتی و ده ها فعالیت ارتباطی دیگر ، از سهم فیزیکی مدرسه کاسته و بر
مساحت مجازی آن ، افزوده شده است.
به گزارش شفا آنلاین،در این میان دانش آموزان فقط به اطلاعات ضروری و محتوای
سالم رسانه ها دسترسی ندارند بلکه محتوای ناسالم و مخرب نیز در این فضاها
به وفور مشاهده می شود که لزوم توجه خانواده به آن از جمله ضرورت های
استفاده از این فضاها است.
سواد رسانه ای چیست؟ دستیابی فرد به مهارت و تخصص لازم برای تشخیص مطالب و محصولات مفید و غیرمفید رسانه های نوشتاری، تصویری و شنیداری را سواد رسانه ای می گویند و این شاید ساده ترین تعریف سواد رسانه ای است.
بر آن است در یک گفت وگوی پژوهشی با دکتر سید بشیر حسینی کارشناس رسانه ، استاد دانشگاه و مؤلف کتاب « تفکر و سواد رسانه ای » به بررسی چگونگی محافظت کودکان از آسیب های اجتماعی فضای مجازی بپردازد و به سؤالاتی با این رویکرد که آموزش سواد رسانه ای در مدارس به ویژه در مقاطع ابتدایی تا چه میزان در توانمند سازی دانش آموزان مؤثر است ؟ و به منظور تقویت قدرت پرسشگری نقادانه ، استقلال فردی و خودمدیریتی آنان در تجزیه و تحلیل اطلاعات در فضای مجازی چه راهکارهایی پیشنهاد می شود ؟ پاسخ دهد .
در این شرایط سواد رسانه ای برای در امان ماندن کودکان و نوجوانان از پیامدهای استفاده غیراصولی از این ابزارها اهمیت پیدا می کند. برای مثال آموزش سواد رسانه ای نوعی مصونیت بخشی درونی برای فرد ایجاد می کند به عبارت دیگر هنگامی که ذهن فرد با دریافت آموزش سواد رسانه ای، انتخاب و امتناع را آموخته و معیارها را به دست آورده باشد، سالم تر می ماند و قرنطینه هم لازم نیست، بنابراین آموزش سواد رسانه ای می تواند یاری گر دانش آموزان در استفاده مفید از رسانه ها باشد.
آنچه می خوانید ماحصل این گفت و گو است :
**س: آموزش سواد رسانه ای در مدارس به ویژه در مقاطع ابتدایی تا چه میزان در توانمند سازی دانش آموزان مؤثر است ؟
در عصر امروز کودکان آنقدر با رسانه ها درگیرندکه مؤلفه یادگیری اجتماعی به یادگیری رسانه ای پیوند خورده است .
درحقیقت رسانه به تعبیر غربی ها « big brother » یا برادر بزرگتر به عنوان یک عضو صمیمی ، پر تکرار با با لاترین کمیت و کیفیت به زندگی خانواده ها تحمیل شده است البته فارغ از این که ظهور این پدیده اجتماعی چقدر خوب یا بد ،درست یا غلط است به عنوان یک واقعیت موجود توصیف می شود .
در حال حاضر با توجه به اینکه رسانه ها قسمت اعظم زندگی کودکان ، نوجوانان و جوانان رااز بدو تولددر برگرفته است ، لذا ضرورت دارد نحوه مواجهه صحیح با این پدیده را آموزش ببینند و با یادگیری سواد رسانه ای ومدیریت مصرف بدانند که چگونه از مزایای رسانه ها بهره ببرند و از مضرات آن در امان باشند.
بنابر این لازم است کودکان به ویژه ، در مدارس آموزش ببینند که چگونه از رسانه ها بهتر استفاده کنند ودر عین حال آن را در کنار بقیه شئون زندگی خود داشته باشند . متاسفانه در این حوزه در کشور ما با خلاء آموزشی مواجه هستیم چنانکه مسئله ای مثل پلاسکو و نحوه برخورد اجتماعی با آن و بسیاری موارد مشابه دیگر که مؤید و مؤکد نبود آموزش سواد رسانه ای است لذا باید خیلی جدی تر آموزش از مقاطع ابتدایی شروع شود .
در حقیقت آموزش سواد رسانه ای ضروت دارد از بدو تولد آغاز شود چنانکه بسیاری از بزرگان رسانه از مؤلفه ی به نام « مثلث سواد رسانه ای » نام می برند و معتقدند باید رابطه تعاملی بین کودک ، والدین و مربیان در این حوزه شکل گیرد ونهضت سواد رسانه ای آغاز شود. در واقع همانطور که در دهه 60 نهضت سواد آموزی داشتیم در دهه 90 نیز نیازمند نهضت سواد رسانه ای هستیم.
سبک زندگی مخاطب امروزی به شدت با سرگرمی پیوند خورده است لذا سرگرمی دیگر یک نیاز فرعی یا فانتزی نیست بلکه به عنوان یکی از ارکان ضروری زندگی هر کودک ، نوجوان و جوان است ، بنابر این اگر آموزش بدون سرگرمی اتفاق بیافتد محکوم به شکست است.
واژه سرگرم آموزی ) (Edutainment که تلفیق واژه های سرگرمیentertainment) ( و آموزش (education) است به عنوان یک شیوه آموزشی و یک ابزار کارکردی ابتدا مکمل آموزش بود اما الان به نظر می رسد که آموزش های رسمی ، آموزش های یک سویه، آموزش های فارغ از سرگرمی مکمل این شیوه آموزشی است .
بنابراین سواد رسانه ای برای توانمندسازی دانش آموزان به عنوان یک ابزار ویک رویکرد آموزشی محسوب می شود .
**س : یونسکو هدف آموزش سواد رسانه ای را ارتقای مهارت های تحلیل انتقادی پیام های رسانه ای و خود مدیریتی مخاطبان می داند ، حضرتعالی سواد رسانه ای وتأثیر آن را در خودمدیریتی دانش آموزان چگونه تحلیل می فرمایید ؟
هر نسلی متناسب با توان و زمان خود باید قابلیت های بهزیستی را پیدا کند ، یعنی به عبارت دیگر در دوران زندگی خود بتواند بهتر زندگی کند. در عصر حاضر مگر می شود فردی از رسانه ها استفاده نکند اما باید شیوه استفاده از رسانه را آموزش ببیند یعنی با وجود دسترسی به حجم بالای اطلاعات به این توانایی برسد که اطلاعات غیر ضروری را تشخیص دهد.
در دوره های آموزشی گذشته سواد به معنای خواندن و نوشتن بود و سواد را سواد مکتوب می دانستیم الان با ظهور رسانه های مختلف ، فردی که از اینترنت و مهارت های کامپیوتر و گوشی تلفن همراه بی بهره باشد به اطلاعات مورد نیازش نمی تواند دسترسی پیدا کند و اگر سواد رسانه ای نداشته باشد قادر نخواهد بود اطلاعات غیرضروری را ازخود دور کند، لذا توانمند سازی و آموزش تفکر انتقادی بسیار مهم است.
امروزه در کشورهای توسعه یافته در حوزه آموزش علاوه بر تفکر نقاد به تفکر خلاق متمرکز شده اند یعنی این که مخاطبان فقط انتقاد نکنند بلکه به سمت خلاقیت ، اصلاح ومثبت نگری بروند .
مؤلفه « خود مدیریتی » که در سؤال خود عنوان کرده اید در واقع باید گفت خودمدیریتی ثمره اصلی سواد رسانه ای است ، یعنی در گذشته این گونه تلقی می شد که همواره دیگرانی اعم از خانواده و دولت باید کنترل رسانه ها را داشته باشند به تعبیری مخاطب منفعل تلقی می شد اما در این دوره مخاطب فعال است وسهم جدی در کنترل رسانه دارد.
این تحلیل به معنای نفی نظارت مدیریت یا کمک اعضای خانواده یا دولت و نهادهای قانونی نیست ، اما سواد رسانه ای به مخاطب کودک ، نوجوان و جوان می گوید در این دنیایی که رسانه ها به شدت تو را احاطه کرده است « خودت هوای خودت را داشته باش » .
**س : با توجه به تغییر در شیوه های یادگیری دانش آموزان به ویژه در مقاطع ابتدایی ، به منظور تقویت قدرت پرسشگری نقادانه و استقلال فردی آنان در تجزیه و تحلیل اطلاعات در فضای مجازی و حفاظت آنان در مقابل آسیب های اجتماعی این فضا ، چه راهکارهایی را پیشنهاد می فرمایید ؟
راهکار اصلی فرمول « استفاده مشروط و محدود » است یعنی برای این که رسانه ها را بتوانیم در خدمت خودمان داشته باشیم و مسلط بر رسانه ها باشیم نه اسیر آنها، ضرورت دارد از فرمول یاد شده استفاده کنیم .
در فرمول استفاده مشروط و محدود ، هرکدام بر چهار مؤلفه استوار است . شرط اول آنکه ؛ در مصرف رسانه ای اولویت بندی شود یعنی اولویت ارتباطات انسانی و صمیمیت حقیقی نباید جای خودش را صرفا به ارتباطات رسانه ای بدهد یا اولویت خانواده نباید جای خود را به بازی و سرگرمی بدهد. شرط دوم ؛ رعایت اصول اخلاقی است یعنی همانطور که ما باید همواره غذای سالم مصرف کنیم و غذای مسموم مصرف نکنیم در مصرف رسانه ها هم استفاده از غذاهای سالم و مناسب شرط است . شرط سوم ؛ شرط تکلیف محوری است به این معنا که دانش آموز بداند که ابتدا باید تکلیف واجب خود را که تکلیف درسی است عمل کند یا یک کارمند اداری بداند که تکلیف اولیه و واجب او انجام وظایف اداری است در حالی که در ادارات مشاهده می شود که در بسیاری از اوقات کارمند آن کار ارباب رجوع را راه نمی اندازند چون با تلگرام ، اینستاگرام ، بازی های شخصی . . ، مشغول هستند.
شرط چهارم ؛ شرط « تولید محصول » است یعنی هر مخاطبی تولید محتوا کند و محصولات خود را لحظه به لحظه ارتقا دهد .
در فرمول « استفاده مشروط ومحدود » نیز مصرف رسانه ای باید به چهار عامل ؛ مکان زمان، قیمت و قوانین محدود باشد .در عامل مکان ؛ بچه ها باید بدانند که در هر جایی نباید ازموبایل استفاده کرد به عنوان مثال در بعضی از جمع های دوستانه و خانوادگی و دید و بازدیدهای نوروزی جای استفاده از تلفن همراه نیست . در عامل زمان هم مخاطب باید این آگاهی را داشته باشد که هر زمانی برای استفاده از تلفن همراه مناسب نیست مثل استفاده از تلفن همراه درنصف شب یا اینکه به عنوان مثال اگر چلو کباب غذای خوبی هم باشد ده پرس خوردن پشت سرهم این غذا در یک روز سبب بیماری می شود این محدویت ها نیز برای استفاده از رسانه هاوجود دارد .
در عامل قیمت ؛ بچه ها باید مدیریت معاش و تدبیر اقتصادی را آموزش ببینند و بدانند زمانی که از گوشی خود استفاده های مختلفی می کنند، اینترنت و تماس های او در هرماه چقدر هزینه دارد و یاد بگیرد هزینه های خود را مدیریت کنند.
عامل چهارم ؛ محدودیت قوانین است منظور از قوانین فقط قوانین مکتوب ، رسمی ، ملی و بین المللی نیست و ضروری است برای مصرف رسانه ای قواعد و قوانین خانوادگی و شخصی وضع و رعایت شود .
کلام آخر آن که استفاده مشروط و محدود از رسانه ها سبب می شود که از مزایای رسانه ها بهتر استفاده شود و معایب و آسیب های آن به مخاطب به ویژه مخاطب کودک لطمه نزند.
سواد رسانه ای چیست؟ دستیابی فرد به مهارت و تخصص لازم برای تشخیص مطالب و محصولات مفید و غیرمفید رسانه های نوشتاری، تصویری و شنیداری را سواد رسانه ای می گویند و این شاید ساده ترین تعریف سواد رسانه ای است.
بر آن است در یک گفت وگوی پژوهشی با دکتر سید بشیر حسینی کارشناس رسانه ، استاد دانشگاه و مؤلف کتاب « تفکر و سواد رسانه ای » به بررسی چگونگی محافظت کودکان از آسیب های اجتماعی فضای مجازی بپردازد و به سؤالاتی با این رویکرد که آموزش سواد رسانه ای در مدارس به ویژه در مقاطع ابتدایی تا چه میزان در توانمند سازی دانش آموزان مؤثر است ؟ و به منظور تقویت قدرت پرسشگری نقادانه ، استقلال فردی و خودمدیریتی آنان در تجزیه و تحلیل اطلاعات در فضای مجازی چه راهکارهایی پیشنهاد می شود ؟ پاسخ دهد .
در این شرایط سواد رسانه ای برای در امان ماندن کودکان و نوجوانان از پیامدهای استفاده غیراصولی از این ابزارها اهمیت پیدا می کند. برای مثال آموزش سواد رسانه ای نوعی مصونیت بخشی درونی برای فرد ایجاد می کند به عبارت دیگر هنگامی که ذهن فرد با دریافت آموزش سواد رسانه ای، انتخاب و امتناع را آموخته و معیارها را به دست آورده باشد، سالم تر می ماند و قرنطینه هم لازم نیست، بنابراین آموزش سواد رسانه ای می تواند یاری گر دانش آموزان در استفاده مفید از رسانه ها باشد.
آنچه می خوانید ماحصل این گفت و گو است :
**س: آموزش سواد رسانه ای در مدارس به ویژه در مقاطع ابتدایی تا چه میزان در توانمند سازی دانش آموزان مؤثر است ؟
در عصر امروز کودکان آنقدر با رسانه ها درگیرندکه مؤلفه یادگیری اجتماعی به یادگیری رسانه ای پیوند خورده است .
درحقیقت رسانه به تعبیر غربی ها « big brother » یا برادر بزرگتر به عنوان یک عضو صمیمی ، پر تکرار با با لاترین کمیت و کیفیت به زندگی خانواده ها تحمیل شده است البته فارغ از این که ظهور این پدیده اجتماعی چقدر خوب یا بد ،درست یا غلط است به عنوان یک واقعیت موجود توصیف می شود .
در حال حاضر با توجه به اینکه رسانه ها قسمت اعظم زندگی کودکان ، نوجوانان و جوانان رااز بدو تولددر برگرفته است ، لذا ضرورت دارد نحوه مواجهه صحیح با این پدیده را آموزش ببینند و با یادگیری سواد رسانه ای ومدیریت مصرف بدانند که چگونه از مزایای رسانه ها بهره ببرند و از مضرات آن در امان باشند.
بنابر این لازم است کودکان به ویژه ، در مدارس آموزش ببینند که چگونه از رسانه ها بهتر استفاده کنند ودر عین حال آن را در کنار بقیه شئون زندگی خود داشته باشند . متاسفانه در این حوزه در کشور ما با خلاء آموزشی مواجه هستیم چنانکه مسئله ای مثل پلاسکو و نحوه برخورد اجتماعی با آن و بسیاری موارد مشابه دیگر که مؤید و مؤکد نبود آموزش سواد رسانه ای است لذا باید خیلی جدی تر آموزش از مقاطع ابتدایی شروع شود .
در حقیقت آموزش سواد رسانه ای ضروت دارد از بدو تولد آغاز شود چنانکه بسیاری از بزرگان رسانه از مؤلفه ی به نام « مثلث سواد رسانه ای » نام می برند و معتقدند باید رابطه تعاملی بین کودک ، والدین و مربیان در این حوزه شکل گیرد ونهضت سواد رسانه ای آغاز شود. در واقع همانطور که در دهه 60 نهضت سواد آموزی داشتیم در دهه 90 نیز نیازمند نهضت سواد رسانه ای هستیم.
سبک زندگی مخاطب امروزی به شدت با سرگرمی پیوند خورده است لذا سرگرمی دیگر یک نیاز فرعی یا فانتزی نیست بلکه به عنوان یکی از ارکان ضروری زندگی هر کودک ، نوجوان و جوان است ، بنابر این اگر آموزش بدون سرگرمی اتفاق بیافتد محکوم به شکست است.
واژه سرگرم آموزی ) (Edutainment که تلفیق واژه های سرگرمیentertainment) ( و آموزش (education) است به عنوان یک شیوه آموزشی و یک ابزار کارکردی ابتدا مکمل آموزش بود اما الان به نظر می رسد که آموزش های رسمی ، آموزش های یک سویه، آموزش های فارغ از سرگرمی مکمل این شیوه آموزشی است .
بنابراین سواد رسانه ای برای توانمندسازی دانش آموزان به عنوان یک ابزار ویک رویکرد آموزشی محسوب می شود .
**س : یونسکو هدف آموزش سواد رسانه ای را ارتقای مهارت های تحلیل انتقادی پیام های رسانه ای و خود مدیریتی مخاطبان می داند ، حضرتعالی سواد رسانه ای وتأثیر آن را در خودمدیریتی دانش آموزان چگونه تحلیل می فرمایید ؟
هر نسلی متناسب با توان و زمان خود باید قابلیت های بهزیستی را پیدا کند ، یعنی به عبارت دیگر در دوران زندگی خود بتواند بهتر زندگی کند. در عصر حاضر مگر می شود فردی از رسانه ها استفاده نکند اما باید شیوه استفاده از رسانه را آموزش ببیند یعنی با وجود دسترسی به حجم بالای اطلاعات به این توانایی برسد که اطلاعات غیر ضروری را تشخیص دهد.
در دوره های آموزشی گذشته سواد به معنای خواندن و نوشتن بود و سواد را سواد مکتوب می دانستیم الان با ظهور رسانه های مختلف ، فردی که از اینترنت و مهارت های کامپیوتر و گوشی تلفن همراه بی بهره باشد به اطلاعات مورد نیازش نمی تواند دسترسی پیدا کند و اگر سواد رسانه ای نداشته باشد قادر نخواهد بود اطلاعات غیرضروری را ازخود دور کند، لذا توانمند سازی و آموزش تفکر انتقادی بسیار مهم است.
امروزه در کشورهای توسعه یافته در حوزه آموزش علاوه بر تفکر نقاد به تفکر خلاق متمرکز شده اند یعنی این که مخاطبان فقط انتقاد نکنند بلکه به سمت خلاقیت ، اصلاح ومثبت نگری بروند .
مؤلفه « خود مدیریتی » که در سؤال خود عنوان کرده اید در واقع باید گفت خودمدیریتی ثمره اصلی سواد رسانه ای است ، یعنی در گذشته این گونه تلقی می شد که همواره دیگرانی اعم از خانواده و دولت باید کنترل رسانه ها را داشته باشند به تعبیری مخاطب منفعل تلقی می شد اما در این دوره مخاطب فعال است وسهم جدی در کنترل رسانه دارد.
این تحلیل به معنای نفی نظارت مدیریت یا کمک اعضای خانواده یا دولت و نهادهای قانونی نیست ، اما سواد رسانه ای به مخاطب کودک ، نوجوان و جوان می گوید در این دنیایی که رسانه ها به شدت تو را احاطه کرده است « خودت هوای خودت را داشته باش » .
**س : با توجه به تغییر در شیوه های یادگیری دانش آموزان به ویژه در مقاطع ابتدایی ، به منظور تقویت قدرت پرسشگری نقادانه و استقلال فردی آنان در تجزیه و تحلیل اطلاعات در فضای مجازی و حفاظت آنان در مقابل آسیب های اجتماعی این فضا ، چه راهکارهایی را پیشنهاد می فرمایید ؟
راهکار اصلی فرمول « استفاده مشروط و محدود » است یعنی برای این که رسانه ها را بتوانیم در خدمت خودمان داشته باشیم و مسلط بر رسانه ها باشیم نه اسیر آنها، ضرورت دارد از فرمول یاد شده استفاده کنیم .
در فرمول استفاده مشروط و محدود ، هرکدام بر چهار مؤلفه استوار است . شرط اول آنکه ؛ در مصرف رسانه ای اولویت بندی شود یعنی اولویت ارتباطات انسانی و صمیمیت حقیقی نباید جای خودش را صرفا به ارتباطات رسانه ای بدهد یا اولویت خانواده نباید جای خود را به بازی و سرگرمی بدهد. شرط دوم ؛ رعایت اصول اخلاقی است یعنی همانطور که ما باید همواره غذای سالم مصرف کنیم و غذای مسموم مصرف نکنیم در مصرف رسانه ها هم استفاده از غذاهای سالم و مناسب شرط است . شرط سوم ؛ شرط تکلیف محوری است به این معنا که دانش آموز بداند که ابتدا باید تکلیف واجب خود را که تکلیف درسی است عمل کند یا یک کارمند اداری بداند که تکلیف اولیه و واجب او انجام وظایف اداری است در حالی که در ادارات مشاهده می شود که در بسیاری از اوقات کارمند آن کار ارباب رجوع را راه نمی اندازند چون با تلگرام ، اینستاگرام ، بازی های شخصی . . ، مشغول هستند.
شرط چهارم ؛ شرط « تولید محصول » است یعنی هر مخاطبی تولید محتوا کند و محصولات خود را لحظه به لحظه ارتقا دهد .
در فرمول « استفاده مشروط ومحدود » نیز مصرف رسانه ای باید به چهار عامل ؛ مکان زمان، قیمت و قوانین محدود باشد .در عامل مکان ؛ بچه ها باید بدانند که در هر جایی نباید ازموبایل استفاده کرد به عنوان مثال در بعضی از جمع های دوستانه و خانوادگی و دید و بازدیدهای نوروزی جای استفاده از تلفن همراه نیست . در عامل زمان هم مخاطب باید این آگاهی را داشته باشد که هر زمانی برای استفاده از تلفن همراه مناسب نیست مثل استفاده از تلفن همراه درنصف شب یا اینکه به عنوان مثال اگر چلو کباب غذای خوبی هم باشد ده پرس خوردن پشت سرهم این غذا در یک روز سبب بیماری می شود این محدویت ها نیز برای استفاده از رسانه هاوجود دارد .
در عامل قیمت ؛ بچه ها باید مدیریت معاش و تدبیر اقتصادی را آموزش ببینند و بدانند زمانی که از گوشی خود استفاده های مختلفی می کنند، اینترنت و تماس های او در هرماه چقدر هزینه دارد و یاد بگیرد هزینه های خود را مدیریت کنند.
عامل چهارم ؛ محدودیت قوانین است منظور از قوانین فقط قوانین مکتوب ، رسمی ، ملی و بین المللی نیست و ضروری است برای مصرف رسانه ای قواعد و قوانین خانوادگی و شخصی وضع و رعایت شود .
کلام آخر آن که استفاده مشروط و محدود از رسانه ها سبب می شود که از مزایای رسانه ها بهتر استفاده شود و معایب و آسیب های آن به مخاطب به ویژه مخاطب کودک لطمه نزند.
نظرشما
آخرین اخبار