نگاهی به وضعیت پناهجویان افغان در ایران

به گزارش شفا آنلاین، مردم افغان به خاطر فرهنگ و زبان کشور ایران که قرابت زیادی با کشور افغانستان دارد، سکونت در ایران را به دیگر کشورها ترجیح می‌دهند.. پدیده مهاجرت قدمتی به عمر تاریخ بشر دارد اما باوجود رزومه طولانی این اتفاق در تاریخ، همچنان قوانین مهاجرت مبهم است و شسته‌رفته نیست. اغلب کشورها بر سر این موضوع با چالش زیادی روبرو هستند. هرچند امروزه انسان‌شناسان و متفکران، مردم را به سمت و سویی سوق می‌دهند که از نگاه بالا به غریبه‌ها به خاطر جایی که در آن متولدشده‌اند، دست بکشند اما ماجرا آن‌قدر ساده نیست. ریشه این خصومت‌ها گاهی چنان در حافظه تاریخی یک ملت نقش بسته که تغییر زاویه دید مردم ممکن است سال‌های سال طول بکشد. باوجود انتقادی که بسیاری از مردم ما به کشورهای دیگر به خاطر نژادپرستی دارند، باید بپذیریم ما هم چندان با پناهجویان مهربان نبودیم.

       موضوع منافع ملی، تاثیری بسزا در تدوین حقوق اتباع خارجی دارد، طبیعی است که هر دولتی برای مراقبت از تمامیت ارضی و سیاسی و جلوگیری از سیطره اجانب بر ثروت‌های مادی و معنوی خود، محدودیت‌هایی را برای حضور بیگانگان در کشور قائل شود اما در گذشته، وضع طور دیگری بود. گاه اساس درگیری‌ها و منازعات گسترده میان کشورها و دولت‌ها، برای تصاحب هرچه بیشتر مهاجران بود. با رشد جمعیت، محدودیت منابع غذایی، نگاه دولت‌ها به مقوله مهاجرت تغییر کرد. تا پیش‌ازاین تغییر عمده، دولت‌ها مهاجرت را پدیده‌ای در جهت گسترش منابع انسانی و به‌تبع آن درآمد بیشتر می‌دانستند. قدرت ناشی از فزونی جمعیت، به‌ویژه در بخش نظامی، این نگاه مثبت را تقویت می‌کرد. با تغییر این نگاه، رویکرد دولت‌ها به مقوله مهاجرت تغییر کرد. این رویکرد به‌ویژه پس از جنگ جهانی دوم و آغاز جنگ سرد، گاه شکلی توام با خشونت به خود می‌گرفت، خشونتی که با سیل مهاجرت اتباع جهان سوم به کشورهای صنعتی، شدتی مضاعف پیدا کرد. به همین دلیل موضوع حقوق اتباع خارجی در کشور بیگانه، بیش‌ازپیش موردتوجه حقوق‌دانان قرار گرفت، حقوقی که برای حفظ کرامت انسانی و ایجاد همزیستی مسالمت‌آمیز لازم بود

وضعیت افغان‌ها در ایران
       نمی‌توان نقش افغان‌ها را در سازندگی ایران در دوران جنگ و پس از جنگ نادیده گرفت. زمانی که ایران به‌خاطر جنگ با عراق دچار بحران نیروی کار بود بخش زیادی از افغان‌ها به‌عنوان نیروی کار ارزان‌قیمت مشغول به کار شدند و به‌تدریج ایران تنها خانه برخی از مردم مهاجر افغان شد اما باوجود گذشت سه دهه، همچنان زندگی مهاجران در ایران بسیار دشوار است و مهاجران در ایران از حداقل حقوق شهروندی، آموزش رایگان، بیمه تامین اجتماعی، احترام و امنیت برخوردار نیستند. باید بپذیریم که برخورد غالب مردم  با افغان‌های مهاجر با سوءظن و همراه با نگاه نژادپرستانه است. تا جایی که مهاجران افغان زندگی در ایران را روزهایی دشوار و طاقت‌فرسا می‌دانند و رفتار شماری از ایرانی‌ها را انسانی توصیف نمی‌کنند . هرچند در سال‌های اخیر این نگاه تغییر عمده‌ای داشته اما تنفر از افغان‌ها به یک نوع بینش اجتماعی در ایران تبدیل شده است.

برخورد دولتمردان
سخنان امام خمینی (ره) درباره مهاجرت افغان‌ها به ایران :
       «آواره‌هایی از افغانستان الان در ایران هستند و مشکلات زیادی دارند. البته ملت خیلی کمک می‌کند در همه این امور، لکن این‌طور نیست که کمک ملت کافی باشد. دولت است که متکفل این امور است و مسئول این امور است و همین‌طور مهمان‌هایی که داریم، خب افغانستانی هستند، مسلمان هستند یا فرض کنید که عراقی هستند یا بیچاره‌ها را از خانه‌هایشان دور کردند، مالشان را بردند، خودشان را فرستادند اینجا، خوب باید چه کرد با این‌ها؟ نباید این‌ها را پذیرایی کرد؟ ما مسلمانیم، آن‌ها هم مسلمانند، ما باید از آن‌ها پذیرایی کنیم، خدمت کنیم به آن‌ها و این دولت است که دارد این کارها را می‌کند.

در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۴، رهبر ایران به‌صورت مشخص دستور داد:
       «هیچ کودک افغانستانی، حتی مهاجرینی که به‌صورت غیرقانونی و بی‌مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل بازبمانند و همه آن‌ها باید در مدارس ایرانی ثبت‌نام شوند.»

       «حسن روحانی» رئیس‌جمهوری کشورمان در دیدار با عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی دولت وحدت ملی افغانستان در حاشیه سیزدهمین نشست همکاری کشورهای اسلامی در شهر استانبول ترکیه، گفت: «ایران طرح اخراج مهاجرین افغانی را در دستور کار ندارد و دولت ایران تلاش می‌کند مهاجرین غیرقانونی افغان مقیم ایران را ثبت‌نام کند.»