با سپری شدن این روزهای نفسگیر و برجای ماندن خسارتهای جبرانناپذیر، به
مدد وزش بادهای بهاری، خوشبختانه از غلظت آلایندهها کاسته شده و به موازات
آن، متأسفانه جدیت در پیگیری موضوع آلودگی هوا و مباحث مربوط به آن هم
کاهش مییابد و موضوعهای تازهتری جای آن را میگیرد. تا سالی دیگر که این
فاجعه با شدت بیشتر و دامنه وسیعتری نمایان گردد و دوباره روز از نو و
روزی از نو...
بنابر آنچه که در خبرگزاری ایسنا آمده است پژوهشگران دانشگاه صنعتی شریف
پس از تحقیقاتی یکساله، فهرستی از آلایندههای شهر تهران را منتشر کردند
که براساس نتایج آن، میزان کل تولید آلایندهها در شهر تهران از منابع
ساکن و متحرک 725 هزار تن در سال، تخمین زده میشود.
به گزارش ایسنا به نقل از دکتر حسین افشین استادیار دانشکده مهندسی مکانیک
دانشگاه صنعتی شریف، نتایج این تحقیقات نشان میدهد از این میزان سهم
منابع متحرک 85 درصد و سهم منابع ساکن 15 درصد است.
اگر به طور میانگین جمعیت تهران را حدود 10 میلیون نفر درنظر بگیریم، سهم
هر نفر در هر روز تقریباً 200 گرم خواهد شد. از آنجایی که برای زنده ماندن
نیاز به تنفس داریم، با هر بار نفس کشیدن مقدار زیادی از این مواد سمی و
خطرناک را وارد بدن خود میکنیم.
تأثیر آلودگی بر جسم و روان
امروزه اثرات زیانبار آلودگی هوا بر جسم و روان جوامع درگیر، بر کسی
پوشیده نیست. دکتر نغمه مبرقعی دینان، عضو اتاق فکر اقتصاد سازمان حفاظت
محیط زیست میگوید: «خسارت ناشی از آلودگی هوای 8 کلانشهر تهران، تبریز،
کرج، اراک، اصفهان، مشهد، اهواز و شیراز در سال 2014 به میزان 23 تریلیون
تومان برآورد شده است.» باید درنظر داشت علاوه بر این 8 شهر، شهرهایی مانند
قم نیز از امسال به فهرست شهرهای آلوده اضافه شدها ند. آیا میتوان برای
جان انسانهایی که در اثر آلودگی هوا از دست میرود، قیمت تعیین کرد؟ آیا
میتوان خسارات بیماریهای گوناگون و لاعلاج جسمی و روحی ناشی از زندگی در
هوای آلوده را با عدد و مقیاس برشمرد؟
طبق آمار، 70 درصد انسداد عروق و 24 درصد بیماریهای ریوی، انواع سرطانها
و دهها نوع بیماری دیگر ناشی از آلودگی هوا است و در مجموع تلفات ناشی از
آلودگی هوا بیشتر از تلفات سوانح رانندگی برآورد میشود. با این همه، اما
به نظر میرسد ابعاد این فاجعه هولناک هنوز به طور کامل مشخص نشده، بلکه
اثرات مخرب آن در سالهای آینده نمایان خواهد شد.
اما چاره کار چیست؟ آیا معضل بزرگ آلودگی هوا که همه ساله در حد فاجعهای
گسترده رخ مینماید و تکرار میشود، حلشدنی است؟ از سالهای گذشته تا
امروز، اقدامهایی برای حل این معضل بزرگ صورت گرفته و در حال انجام است که
در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهیم داشت.
منابع متحرک یا وسایل نقلیه موتوری که بیشترین سهم را در تولید آلایندهها
دارند، به طور عمده از بنزین و گازوئیل استفاده میکنند که متأسفانه بنزین
و گازوئیل توزیعی در کشور از کیفیت مناسبی برخوردار نیست. هرچند به ادعای
مسئولان ذیربط، در برخی از شهرهای درگیر با آلودگی هوا از نوع یورو 4 توزیع
میشود، اما براساس نظر مهندس عباس کاظمی مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش
فرآوردههای نفتی در گفتوگو با خبرنگار ایلنا، «سوخت مایع حتی اگر دارای
استاندارد یورو 5 هم باشد، دارای آلایندگی است، اما در مورد سیانجی
اینگونه نیست، زیرا سوخت گاز، تککربنه است و گوگرد، آروماتیک و بنزین
ندارد.» وی با تأکید بر لزوم گازسوز کردن تمام تاکسیهای درونشهری گفت:
«در حال حاضر 21 درصد از سوخت خودروها سیانجی است، اما استفاده از
سیانجی از نظر اقتصاد کلان به نفع کشور است.»
وی به نکته مهمی اشاره کرده، کشور ما با دراختیار داشتن حدود 20 درصد از
ذخایر گاز طبیعی جهان، اگر از این نظر مقام اول را در میان بقیه کشورها
نداشته باشد، بدون تردید مقام دوم را داراست و به همین دلیل توسعه صنعت
سیانجی علاوهبر اینکه نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا دارد، دقیقاً منطبق
بر منافع ملی و در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی است.
ضرورت ارتقا ی کیفیت خودروها
تاکنون سرمایهگذاریهای خوبی در صنعت سیانجی در کشور صورت گرفته اما
هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصلهای قابل توجه وجود دارد. امروزه
خوشبختانه موتور پایه گازسوز در کشور تولید میشود، اما لازم است کارخانجات
خودروسازی، همت خود را برای ارتقا کیفیت آن، از قبیل بهینهسازی قطعات
استهلاکی بویژه در قسمت سوپاپها و سرسیلندر و نیز افزایش میزان پیمایش،
درجهت رفع اشکالات و جلب رضایت مشتریان به کار بندند.
همچنین در زمینه ساخت مخازن و تجهیزات سیانجی ظرفیتهای قابل توجهی
ایجاد شده و در حال حاضر، انواع مخازن مورد نیاز کشور اعم از مخازن خودرویی
و جایگاهی مطابق با استانداردهای روز دنیا تولید میشود که از کیفیت و
ایمنی بالایی برخوردارند.
نظر به اینکه حدود 10 درصد از وسایل نقلیه موتوری فرسودهاند، 90 درصد از
سهم منابع متحرک را در آلودگی هوا از آن خود کردهاند. لذا شایسته است طرح
جایگزینی خودروهای فرسوده با جدیت بیشتری پیگیری شود. لازم به ذکر است که
در روزهای اخیر تعداد 50 دستگاه خودرو هیبریدی وارد ناوگان تاکسیرانی
پایتخت شده و بنا به وعده میثم مظفر مدیرعامل سازمان تاکسیرانی قرار است تا
سال 97 تعداد 10 هزار دستگاه تاکسی مدرن هیبریدی وارد چرخه تاکسیرانی شود.
قیمت هر دستگاه خودروی هیبریدی به طور متوسط حدود 400 میلیون تومان است.
یعنی برای خرید 10 هزار تاکسی هیبریدی، نیاز به اعتباری در حدود 2 هزار
میلیارد تومان خواهد بود و برهمین مبنا هزینه نگهداری و تعمیرات و نیز
سرمایهگذاری برای ایجاد مراکز خدمات پس از فروش این خودروها نیز بسیار
بالا خواهد بود. درحالی که ارزان بودن خودروهای گازسوز و مناسب بودن
هزینههای تعمیر، سرویس و نگهداری این خودروها نسبت به خودروهای هیبریدی و
از همه مهمتر دانش بومی تولید و نگهداری آنها و همچنین ارزان بودن و وجود
ذخایر بالای گاز طبیعی در کشور، استفاده از آنها را توجیهپذیرتر میکند.
پیشنهاد میشود که برای رغبت بیشتر مردم به استفاده از خودروهای گازسوز
مشوقهایی درنظر گرفته شود. از جمله کاهش نرخ سیانجی، معافیت از پرداخت
عوارض سالانه و اجازه ورود به محدوده زوج و فرد برای خودروهای گازسوز و نیز
احداث جایگاه سیانجی در مناطق موردنیاز.
یکی از عمدهترین منابع ساکن آلودهکننده هوا، نیروگاهها هستند. به دلیل
افزایش مصارف خانگی و گرمایشی در فصول سرد سال، برخی از نیروگاهها از سوخت
مایع استفاده میکنند که بشدت آلودهکننده است درحالی که با افزایش میزان
تولید و تأمین گاز مورد نیاز کشور برای زمانهای اوج مصرف، میتوان از
آلودگی هوا توسط نیروگاهها کاست.
آنچه ارائه شد، تا حدودی بیانگر گوشههایی از خسارات عظیم معضل آلودگی هوا
و نمونههایی از اقداماتی بود که تاکنون برای حل این معضل، به عمل آمده و
برشمردن همه آنچه آلودگی هوا در پی دارد و ذکر تمام فعالیتهایی که در این
زمینه صورت گرفته در این نوشتار نمیگنجد. اما به نظر میرسد همه این
اقدامات با شتاب فزاینده و رو به گسترش منابع آلوده کننده متناسب نبوده و
از انسجام کافی و هماهنگی لازم برخوردار نیست، بلکه حل اساسی این معضل
بزرگ، تنها و تنها با عزم ملی، بسیج همگانی، همکاری و هماهنگی تنگاتنگ همه
دستگاههای ذیربط و اختصاص بودجه مناسب و موردنیاز؛ امکانپذیر خواهد بود.ایران
محمود رضایی
کارشناس شهری