به هر میهمانی که بروید و در هر خانه ای که وارد شوید ، کودکان و نوجوانانی را می بینید که موبایل یا تبلت به دست در گوشه ای نشسته اند و در حالی که انگشتان شان به سرعت روی کیبوردهای لمسی در حرکت است ، به صفحه مونیتورآن خیره شده اند.
والدین مجبور می شوند به هر طریق به این نیاز تازه وارد فرزندان شان پاسخ گفته و هزینه خرید موبایل های هوشمند بعضا گران قیمت را فراهم کنند . پدیده ای که از یک سو کودکان و نوجوانان را با دریایی از اطلاعات درست و نادرست پیوند می دهد و از سوی دیگر به وسیله شبکه هایی چون تلگرام و واتزآپ ، مهمانان ناخوانده ای را به خانه می آورد . مهمانانی که دیده نمی شوند اما گاهی می توانند بیشترین تاثیر ذهنی و عاطفی را در اتاق های چت و گروه های مجازی در مخاطبین خود ایجاد کنند .
در جامعه جوان ایران که بسیاری از ارزش ها و هنجارها و معیارها بین سنت و مدرنیته در نوسان است ، حضور تکنولوژی های نوین ارتباطی و به دنبال آن دسترسی به فضاهای مجازی و امکان برقراری ارتباط با گروه ها و دوستان نادیده در شبکه های اجتماعی و هم چنین دسترسی به اطلاعات غیر مفید و مضر بعضی از وب سایت ها ، زمینه ساز ایجاد تناقض های اساسی در خانواده هایی می شود که نسل های پیشین آن می خواهند به زندگی سنتی خود ادامه دهند و نسل های پسین به این شکل مدرن بودن را یک ارزش اجتماعی دانسته و بخصوص فعالیت افراطی در اینترنت و شبکه های اجتماعی را نمادی از مدرنیسم می دانند.
اطلاعات بسیاری از والدین ایرانی در حوزۀ کار با اینترنت و فضاهای مجازی و اپلیکیشن های متداول ، کمتراز فرزندان شان است و این امر باعث می شود درست در همان نقطه ای که باید تاثیرگذار بوده و همراهی های لازم را با کودکان و نوجوانان داشته باشند ، از عهدۀ کار برنیایند .
هدف این نوشتار بررسی اثرات اجتناب ناپذیر ورود تکنولوژی های جدید ارتباطی در جامعه ایرانی و تشدید اختلافات بین نسلی نیست ، بلکه با توجه به موقعیت خاصی که کودکان ما به لحاظ ارتباط مداوم با این فناوری ها دارند، تلاش می شود راهکارهایی برای کاستن از تاثیرات منفی احتمالی و تقویت اثرپذیری مثبت ارائه شود. این راهکارها پیشنهادات متخصصین علوم تربیتی و روانشناسان و هم چنین متخصصین علوم کامپیوتری است ، کسانی که مدت های طولانی در این حوزه ها مطالعه و پژوهش کرده اند و نظرات شان قابل توجه است ، موضوعاتی به ظاهر ساده که عمل به آن ها راهگشا و سازنده خواهد بود :
1- والدین خود اولین الگوی رفتاری کودکان و نوجوانان هستند ، اگر ایشان ساعت های طولانی در فضاهای مجازی به دنبال چت کردن و وقت گذرانی باشند ، مسلما نمی توانند فرزندان خود را از این کار نهی کنند ، چرا که رطب خورده منع رطب چون کند ، پس ابتدا سلامت رفتار را از خود شروع کنیم !
2- تا حد امکان تلاش شود که ارتباط کودک به اینترنت از طریق مودم خانگی انجام شود و امکان وصل دائمی به اینترنت برای او وجود نداشته باشد . در این شکل می توان با برنامه ریزی هماهنگ ،زمان استفاده کودک از اینترنت را محدود به ساعاتی خاص کرد ، به این وسیله موضوع اعتیاد به اینترنت نیز منتفی شود .
3- به کودک آموزش های لازم برای حضور در اینترنت و فضاهای مجازی داده شود ، او باید متوجه باشد که واقعیت وجودی و مشخصات هر شخصی لزوما با آنچه که در تالارهای گفتگو و گروه ها بیان می شود ، مطابقت ندارد . کودک هم چنین باید بداند به هیچ وجه نباید عکس های خانوادگی و آدرس و اطلاعات خصوصی خود و خانواده اش را در فضای مجازی با کسی به اشتراک بگذارد .
4- ورود کودک به چت روم ها با اجازه پدر و مادر باشد و کودک فقط از اتاق های چت کودکان استفاده کند .
5- بهتر است ای میل مشترک خاصی توسط والدین ایجاد شود تا اگر هر یک از اعضای خانواده خواستند به هر جهت از آدرس ای میل شان در فضای مجازی و اینترنت استفاده کنند ، از آن ای میل خانوادگی استفاده شود . به این وسیله والدین نظارت بیشتری هم بر عملکرد کودکشان در اینترنت خواهند داشت .
6- کودک هنگام کار با کامپیوتر و حضور در شبکه های اجتماعی در خلوت نبوده و در فضاهای عمومی تر خانه مثل اتاق نشیمن حضور داشته باشد . بهتر است طوری برنامه ریزی شود که کامپیوتر یا لب تاپ هم در همین فضاهای عمومی خانه قرار داده شود تا والدین بتوانند نظارت غیرمستقیمی بر فعالیت فرزندان داشته باشند .
7- اجازه نصب فیلتر شکن بر روی کامپیوتر و موبایل هوشمند به کودکان و نوجوانان داده نشود ، چرا که این کار به راحتی از طریق دانلود فیلتر شکن یا خرید آن امکان پذیر است . باید توجه داشت با نصب فیلتر شکن ، نظارت بر عملکرد کودک در اینترنت عملا غیر قابل امکان می شود .
8- والدین می توانند ازطریق مودم ، سایت هایی را که در آدرس آنها از کلمات خاصی استفاده شده فیلتر کنند و اگر خود با این کار آشنایی ندارند در این زمینه از افراد متخصص کمک بگیرند .
9- در زمینه ورود به سایت های مختلف نیز اموزش های لازم به کودکان داده شود تا یاد بگیرند استفاده از محتویات و مطالب هر سایتی برای هر مخاطبی صحیح نیست . در ضمن می توانند با جستجو در اینترنت آدرس سایت های مناسب کودک را یافته و آن ها در اختیار فرزندشان قرار دهند .
10-گاهی پدر یا مادر به صورت دوستانه در کنار فرزند خود نشسته و با هم به سایت ها و اتاق های چت کودکان سرکشی کنند و در بارۀ مشخصات دوستان مجازی و هم چنین محتویات سایت ها با یکدیگر گفتگو بکنند . در این حالت والدین با سلیقه و چگونگی استفاده فرزندشان از اینترنت آشناتر شده و در این مورد تعامل بیشتری با او خواهند داشت .
فرزانه زنگیان
