موج امید روی دریاچه

در همین حال بسیاری از دوست‌داران طبیعت و محیط‌ زیست ایران می‌پرسند چه مقدار از این تغییر وضعیت دریاچه ارومیه حاصل اقدام انجام‌شده برای احیای این دریاچه است و چه مقدار به وضعیت طبیعت و بارش برف و باران‌ها مرتبط است.

پرسشی که در دل خود این نکته را دارد که آیا چنین وضعیتی برای دریاچه پایدار خواهد بود یا بار دیگر باید عقب‌نشینی آب دریاچه و بازگشت آن به حالت قبل را شاهد باشیم. همین سؤال‌ها را با کارشناسان ستاد احیای دریاچه ارومیه که بنا به دستور دولت روحانی و با هدف احیای این دریاچه تشکیل شده در میان گذاشتیم، آنچه در ادامه این گزارش آمده است بخشی از پاسخ‌های آنها به این سؤال‌ها و نگرانی‌هاست: «در شرایط کنونی به صورت دقیق و عددی و درصدی نمی‌توان گفت چند درصد از وضعیت کنونی دریاچه حاصل اقدامات انجام‌شده برای احیای دریاچه و چند درصد حاصل بارش باران و برف است، اما با اتکا به یک سری از شاخص‌ها می‌توان به درک درستی از وضعیت رسید. یکی از شاخص‌های مهم که در چنین وضعیتی می‌تواند ملاک ارزیابی باشد، میزان بارش در مدت‌های مشابه سال آبی است که از اول مهر تا انتهای شهریور سال بعد ادامه می‌یابد. افزایش مساحت دریاچه و همچنین تراز آبی آن در شرایطی رقم می‌خورد که بارش سال جاری - از مهر ٩٤ تا اواسط فروردین ٩٥ - به نسبت مدت مشابه سال گذشته کمتر بوده است.

البته نباید فراموش کرد که بخشی از بارش امسال به صورت برف بوده و در مواقعی بارش باران منجر به طغیان رودخانه‌های منتهی به دریاچه مانند سیمینه‌رود شده که اینها در بهبود وضعیت دریاچه اثرگذار بوده است، اما در کنار اینها باید به اقدامات صورت‌گرفته برای بهبود وضعیت دریاچه نیز نگاه کرد، اقداماتی مانند لایروبی و ساماندهی همه رودخانه‌های منتهی به دریاچه به‌ویژه در بخش جنوبی که باعث شده است آب‌های جاری در آن به شکل بهتری به بستر دریاچه برسد.

اقدام دیگر نیز بحث رها‌سازی آب از پشت سدها بوده است که این کار از پاییز سال ٩٤ شروع شده و تا انتهای بهمن و اسفند هم ادامه داشته است. رهاسازی آب از پشت سدها برای سال آبی گذشته ١٣٦‌میلیون متر مکعب در نظر گرفته شده بود که با توجه به اقداماتی که در زمینه تغییر الگوی کشت و مدرن‌سازی شیوه‌های آبیاری در حوضه آبریز دریاچه انجام شده است، نیاز آبی منطقه را کاهش داده، به‌گونه‌ای که کاهش ٤٠ درصد مصرف آب را به همراه داشته است، این مقدار برای سال آبی کنونی بیشتر از ٤٠٠ تا ٤٣٠‌ میلیون مترمکعب در نظر گرفته شده که همین از اثرات اجرای سیستم آبیاری نوین است. در کنار اینها همچنین می‌توان به اقداماتی که در حوزه محیط ‌زیست و منابع طبیعی دریاچه انجام شده نیز توجه کرد، تثبیت کانون‌های ریزگرد و ایجاد یک منطقه وسیع در ساحل دریاچه به‌عنوان منطقه قرق که منجر به حفظ پوشش گیاهی دریاچه شده است».

کارشناسان ستاد احیای دریاچه ارومیه همچنین در پاسخ به این سؤال که اگر مجموعه این اقدامات در حوضه آبریز دریاچه ارومیه صورت نمی‌گرفت وضعیت این دریاچه امروز چگونه بود نیز چنین می‌گویند: «در آن صورت حتی با وجود بارش فراوان باران چون رودخانه‌های منتهی به دریاچه لایروبی و ساماندهی نشده بودند، آب چندانی در نهایت به دریاچه نمی‌رسید.

علاوه بر این چون در قالب اقدامات انجام‌شده برای احیای دریاچه، از افزایش سطح زمین‌های کشاورزی جلوگیری شد و طرح‌های مدرن‌سازی شیوه‌های آبیاری مزارع هم در دستور کار قرار گرفت، حجم فراوانی در مصرف آب کشاورزی صرفه‌جویی شد که همین میزان آب به شکل رهاسازی از پشت سدها راهی دریاچه شد. علاوه بر این در همین مدت بخش زیادی از برداشت‌های غیرمجاز که به وسیله موتورهای تلمبه‌ای از بستر رودخانه‌ها انجام می‌شد نیز ممنوع و این تلمبه‌ها برداشته شد که منجر به افزایش حجم آب ورودی به دریاچه شد».مجموعه این عوامل و اقدامات آن چیزهایی است که مسئولان این ستاد می‌گویند و شرایط ظاهری دریاچه نشان می‌دهد، « در روزهای آینده برای بررسی جوانب دیگر این موضوع و راستی‌آزمایی ادعاهای مطرح‌شده، این موارد را با کارشناسان و منابع مستقل نیز در میان می‌گذارد تا نظر آنها را نیز در این باره جویا شود. شرق